Duurzame zorg in de huisarts­opleiding

Duurzame zorg als persoonlijke missie

Tijdens een nachtdienst als ANIOS kindergeneeskunde schrijft het protocol voor dat Eva een ongebruikte schaar moet weggooien. "Ik vind dit zó onlogisch, want in mijn dagelijks leven maak ik juist bewuste keuzes voor de planeet. En nu moet ik een schaar weggooien omdat deze uit de verpakking is gehaald?" Dat moment is voor haar de aanleiding om zich te verdiepen in duurzame zorg - een thema dat in medische opleidingen op dat moment nog weinig aandacht krijgt. De bewuste schaar is overigens nooit in de afvalbak beland, maar zit nu in haar dokterstas.

Planetary Health gaat over de relatie tussen de gezondheid van de planeet en die van de mens. "Klimaatverandering en andere ecologische crises hebben directe gevolgen voor onze gezondheid. Met effecten zoals het overlijden van mensen door hitte en de snelle opkomst van het Westnijlvirus in Europa. Mijn onderzoek richt zich op de vraag hoe evidence-based onderwijs over deze nieuwe onderwerpen kan worden ontwikkeld en geïmplementeerd in de huisartsopleiding."

Ook mensen bereiken buiten de groene bubbel

Eva ziet dat veel artsen, docenten en studenten zich zorgen maken en welwillend zijn om het onderwijs op het gebied van duurzame zorg te ontwikkelen, maar daarbij vaak over het hoofd zien wat nodig is om dit effectief te doen. "Terwijl juist op een belangrijk onderwerp als Planetary Health, het ook van belang is onderwijs volgens onderwijsprincipes te ontwikkelen en na te denken over de manier waarop je dit kunt toetsen. Dit is nodig om het voor de studenten een volwaardig onderdeel van de opleiding te laten zijn." 

Ze benadrukt dat een grote uitdaging ligt bij het bereiken van mensen buiten de groene bubbel. "We willen vooral ook vakgenoten en onderwijsmakers aanspreken die niet direct intrinsiek gemotiveerd zijn om duurzamere zorg te verlenen. Zij vormen een belangrijke schakel om dit breder te integreren in de praktijk."

Duurzame zorg in de praktijk

Volgens Eva kunnen huisartsen op verschillende manieren bijdragen aan duurzame zorg. "Een praktische overweging is bijvoorbeeld om patiënten en medewerkers te stimuleren met actief transport, zoals lopen of fietsen, naar de praktijk te laten komen. Dit kun je doen door een parkeerplek voor je praktijk om te ruilen voor een fietsenrek. Natuurlijk moet je ook bereikbaar zijn met de auto, vooral als de gezondheid van de patiënt het niet toelaat. Maar vaak is het ook goed mogelijk lopend of op de fiets te komen."

"Naast het verminderen van uitstoot door vervoer, levert dit op termijn ook gezondheidswinst voor de patiënt op. In je spreekkamer kun je vervolgens afwegen om voor niet-medicamenteuze oplossingen te kiezen en te kijken of de klacht ook op een andere manier aangepakt kan worden." Volgens Eva gaan leefstijl en duurzaamheid hand in hand, omdat de meest duurzame zorg uiteindelijk de zorg is die niet geleverd hoeft te worden. 

Focus op wat je wél kan bijdragen

Het draaglijk houden van het duurzaamheidsvraagstuk blijft een uitdaging, beaamt Eva. Ze probeert vooral te focussen op wat ze wél kan bijdragen. "Als je leest dat de wereldwijde temperatuur mogelijk al met 1,5 graden is gestegen en waarschijnlijk verder zal stijgen, stemt dat je soms moedeloos."

"Daarom kijk ik graag naar een concept als de groene handafdruk, dat de positieve impact benadrukt in plaats van alleen te focussen op het verminderen van je ecologische voetafdruk. Maar vooral probeer ik hoop te houden. Dat helpt me om ’s avonds te kunnen slapen."

Balans tussen werk en gezin

Naast de huisartsenopleiding en haar promotietraject is Eva ook moeder. Hoe vindt ze de balans in drukke tijden? "Ik probeer vooral te bedenken wat prioriteit heeft en wat niet. Tijdens mijn coschappen moest ik een keer acuut weg vanwege familieomstandigheden, en iemand zei tegen me: 'Eva, je gaat weg want je bent misbaar.’ Dat vind ik een geruststellende gedachte. De wereld blijft gewoon doordraaien, ook als ik er niet ben."