Informeren van een patiënt na een incident of calamiteit

Voor we ingaan wanneer en op welke manier u een patiënt informeert na een incident of calamiteit, lichten we eerst toe met welke wettelijke en gedragsregels u rekening moet houden.

Informatieplicht

Als zorgverlener heeft u te maken met een informatieplicht vanuit de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Wet op de geneeskundige behandelings­over­een­komst (WGBO). De Wkkgz schrijft voor dat zodra de zorgverlener op de hoogte is van een incident, hij de patiënt moet informeren over de aard en toedracht van de gebeurtenis en de maatregelen die nodig zijn om (verdere) schade te beperken.

Uit de informatieplicht op grond van de WGBO volgt dat een zorgverlener een patiënt onder meer moet informeren over alle onverwachte of onvoorziene gebeurtenissen. Deze verplichting geldt ook als de kwaliteit van zorg niet in het geding is, zoals in het geval van complicaties.

Gedragsregels

Naast deze wettelijke verplichting(en) bestaan er ook gedragsregels die bepalen wat er van zorgverleners bij incidenten en uitingen van onvrede wordt verwacht. Bijvoorbeeld de gedragsregels van de KNMG. Op basis van deze gedragsregels wordt u geacht zich open en toetsbaar op te stellen en bereid te zijn om verantwoording af te leggen. Dat betekent dat u niet alleen uitleg geeft over wát er is gebeurd, maar ook uitlegt hoe dit heeft kunnen gebeuren en in hoeverre u ervan hebt geleerd. Ook de Tuchtcolleges voor de Gezondheidszorg toetsen bij het handelen van de zorgverlener op ‘transparantie’.

Informeren van patiënten
We zetten hieronder op een rij wanneer en op welke manier u een patiënt informeert na een incident of calamiteit. Houd altijd goed bij in het medisch dossier wat er is besproken - dat is voor zowel de patiënt als voor uzelf nuttig.

Na een bijna-incident

Zijn er geen gevolgen en heeft u het voorval tijdig weten op te lossen? Dan was het een zogeheten bijna-incident. U hoeft verder niets te doen richting de patiënt.

Na een incident
Zijn er merkbare (ernstige) gevolgen voor de patiënt? Dan bent u volgens de informatieplicht van de Wkkgz verplicht de patiënt hiervan op de hoogte te stellen. U bent wettelijk verplicht om dat onverwijld te doen en hierbij de aard en toedracht van de gebeurtenis te bespreken en de maatregelen die nodig zijn om (verdere) schade te beperken. Leg de gevolgen van het incident voor de prognose en uw aanbevelingen over de verdere diagnostiek en therapie uit aan de patiënt en zijn familie en/of naasten.

Na een calamiteit
Is er sprake van een ernstig schadelijk gevolg voor de cliënt of heeft de gebeurtenis geleid tot de dood van een cliënt, dan wordt gesproken van een calamiteit. Voor een calamiteit gelden dezelfde regels met betrekking tot het informeren van de patiënt als bij een incident. Daarnaast bent u verplicht om de calamiteit binnen drie werkdagen te melden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Twijfelt u of er sprake is van een incident of calamiteit? Dan geeft de wet u de gelegenheid om onderzoek te doen. U heeft daarvoor maximaal zes weken de tijd. Na afloop van het onderzoek kunt u uw conclusie bespreken met uw patiënt. Is uw conclusie na dit onderzoek dat er sprake is van een calamiteit, dan moet u alsnog onverwijld melden bij de Inspectie. Betrek de patiënt (of diens nabestaande) bij deze melding.

Vervolg en afloop

Informeer bij uw patiënt hoe het met hem of haar gaat, bijvoorbeeld bij een nabehandeling om verdere schade te voorkomen - ook als de behandeling door iemand anders wordt gedaan, zoals een specialist in het ziekenhuis. Het is verstandig om het proces te monitoren, zeker in geval van een calamiteit. Ook contact met nabestaanden kan goed zijn. Echter, veel is hierbij afhankelijk van de patiënt. Niet iedere patiënt wil dat contact, maar je kunt het wel altijd aanbieden of informeren naar de behoefte. In veel gevallen werkt het positief en helpt het het wederzijds vertrouwen te herstellen.

Informeren van collega's en assistenten

Zorg ervoor dat assistenten in de praktijk op de hoogte zijn welke patiënt er betrokken was bij een incident. Dit voorkomt mogelijk vervelende situaties als er bijvoorbeeld telefonisch contact wordt gezocht door de patiënt. Een goede aantekening in het dossier kan hierbij behulpzaam zijn. Besteed ook aandacht aan collega's en medewerkers die betrokken waren bij het incident of de calamiteit. Afhankelijk van de ernst en toedracht van het incident heeft het vaak ook een emotionele impact op hen. Ervaren zij serieuze klachten? Overweeg dan peer support of verwijs hen door naar andere professionele hulp.