Wees alert als u werkt als zzp’er of met zzp’ers

In het kort

Eind 2022 presenteerde het kabinet een nieuw zzp-plan. Naast het verduidelijken van het ‘werken in dienst van’ (via het wetsontwerp Vbar) is het oppakken van de handhaving op schijnzelfstandigheid door de Belastingdienst een speerpunt. Deze handhaving staat al vanaf 1 januari 2025 op de agenda. Na 8 jaar zonder noemenswaardige handhaving een serieus aandachtspunt voor zowel praktijkhouder als zzp’er. Vooral als de Belastingdienst ook nog de in de eerstelijnszorg intensief gebruikte modelovereenkomsten als fiscaal houvast intrekt.

Breed zzp-plan gebaseerd op 3 lijnen

Demissionair SZW-minister Van Gennip stuurde op 16 december 2022 een voortgangsbrief naar de Tweede Kamer. Daarin deelde zij de ambitie om de balans te herstellen en regels rondom het werken met en als zelfstandige(n) toekomstbestendiger te maken. Deze ambitie was verpakt in een plan met de volgende 3 lijnen:

1. Een gelijker speelveld van zzp’ers met werknemers.
2. Meer duidelijkheid over het ‘werken in dienst van’.
3. Het verbeteren van de handhaving op schijnzelfstandigheid.

Hoewel het plan goede uitgangspunten bevat, kwamen er kritische reacties op de uitwerking ervan, ook vanuit de gezondheidszorg.

Download de figuur ‘Zzp-plan kabinet met 3 lijnen'(pdf)

Verduidelijking laat nog op zich wachten

Op dit moment zijn de verduidelijking en de handhaving (lijn 2 en 3) het meest urgent. Wat betreft het verduidelijken van het ‘werken in dienst van’: vorig jaar op 6 oktober presenteerde het kabinet het wetsvoorstel Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (). Minister Van Gennip gaf begin dit jaar op basis van feedback ‘uit het veld’ aan nog aan het voorstel te moeten sleutelen. Inwerkingtreding is nu niet eerder aan de orde dan op 1 januari 2026.

Handhaving wel in aantocht

Geen reden om stil te zitten: de handhaving (lijn 3 van het plan) is namelijk al wél in zicht. De Belastingdienst gaat de reguliere handhaving op schijnzelfstandigheid namelijk op 1 januari 2025 al hervatten. Dat vraagt serieuze aandacht voor zowel opdrachtgevers (praktijkhouders of andere zorgaanbieders) als de zorg-zzp’ers zelf. Door het jarenlange handhavingsmoratorium is de grens zelfstandigheid-loondienst er namelijk niet scherper op geworden. En uiteindelijk bepalen feiten en omstandigheden of er in fiscale zin sprake is van loondienst (dit ter beoordeling van de Belastingdienst) en niet de wens van de samenwerkende partijen. Oordeelt de Belastingdienst dat er wel degelijk sprake is van een loondienstverband? Dan krijgt de opdrachtgever te maken met correctieverplichtingen en naheffingsaanslagen, eventueel verhoogd met een boete. Ook de zzp’er zal dan met financiële correcties van doen krijgen.

Modelovereenkomsten ter discussie

Werken partijen met én conform een door de Belastingdienst goedgekeurde zzp-modelovereenkomst? Dan werken zij buiten dienstbetrekking en hoeft de opdrachtgever geen loonheffingen in te houden en af te dragen. De zzp’er werkt dan als zelfstandige in die arbeidsrelatie. Op dit moment hebben de modelovereenkomsten nog deze fiscale waarde. Meer over de modelovereenkomsten voor branches en beroepsgroepen leest u op onze zzp-themapagina. 

Het Handhavingsplan arbeidsrelaties, tranche 2024 van de Belastingdienst gaat niet alleen over het oppakken van de handhaving. Het plan beschrijft ook dat een werkgroep van de dienst zich op dit moment buigt over ‘de toekomst van de modelovereenkomsten’. De indruk is dat de dienst de modellen liever kwijt dan rijk is. Uiterlijk 1 juli dit jaar moeten de ‘uitkomsten van de verkenning’ duidelijk zijn, aldus het plan.

Niet meer maar minder duidelijkheid

De modelovereenkomsten vormen op dit moment het enige concrete houvast dat zorgverleners, vooral in de eerste lijn, hebben voor de (fiscale) beoordeling van hun arbeidsrelatie. Ook zijn de bepalingen herkenbaar, omdat deze zijn vertaald naar specifieke beroepsgroepen en rekening houden met het gezondheidsrecht. En, partijen willen meestal toch al afspraken met elkaar vastleggen, al is het maar over de beloning. De overeenkomst slaat dus meerdere vliegen in een klap en beperkt daarmee de administratieve last.

En tóch overweegt de Belastingdienst de huidige fiscale functie van de modelovereenkomsten voortijdig te beëindigen. Zonder nieuwe, duidelijker wetgeving én zonder modelovereenkomsten de reguliere handhaving op schijnzelfstandigheid hervatten? Dat betekent nog minder duidelijkheid, in plaats van zoals toegezegd meer. Partijen moeten dan volledig zelf hun arbeidsrelatie duiden. Dat dit tot een onvoorspelbare en ongewenste situatie leidt, staat vast.

Zzp-samenwerkingen tegen het licht

De hervatting van de handhaving vraagt om een tijdige en serieuze heroverweging van de huidige zzp-samenwerkingen. Zijn de modelovereenkomsten nog geldig? Dan blijft het werken volgens de afspraken het belangrijkste. Bestaan de overeenkomsten niet (meer)? Dan moeten partijen vaak een andere samenwerkingsvorm vinden. Dit dwingt zowel praktijkhouders als zzp’ers na te denken over hun eigen ambities, de samenwerking op de langere termijn en hun rol daarin. Hoe moet uw praktijk er over 5 jaar uitzien? Welke mogelijkheden zijn er? Hoe kunt u zich hierop voorbereiden? In sommige gevallen biedt een heroverweging ook kansen en leidt deze tot een nieuwe samenwerking die sowieso beter past.