Digitale verwijsbrief: voorkom dat de patiënt wordt verrast

Regels en tips over transparantie bij verwijzen

Bij een online inzage in zijn medisch dossier leest een patiënt de verwijsbrief van zijn huisarts aan de neuroloog. Hierin staat een melding van zijn alcoholgebruik (één fles wijn per dag). De patiënt maakt hier bezwaar tegen. Wat is de juridische positie van de huisarts? 

Een groot deel van de huisartsenpraktijken biedt patiënten de mogelijkheid hun medisch dossier online in te zien. Een patiënt ziet dan bijvoorbeeld dat er overleg is geweest en welke correspondentie er was met andere zorgverleners, zoals verwijsbrieven. Dit leidt ertoe dat huisartsen nog bewuster stilstaan bij wat zij in hun verslaglegging opnemen, en op welke manier. 

Een voorbeeld uit de praktijk – vermelding alcoholgebruik

Een patiënt die zijn dossier online kan inzien, laat via een chatbericht zijn huisarts weten verbaasd te zijn over de vermelding van alcoholgebruik (1 fles wijn per dag) in zijn digitale verwijsbrief aan de neuroloog. Hij vindt dit niet relevant voor het onderzoek van zijn klachten. De huisarts had deze informatie nooit zonder overleg mogen delen met de neuroloog. Hij vraagt de huisarts dit recht te zetten.

Handelde de huisarts correct? 

1. De huisarts doorbreekt hier zijn beroepsgeheim. De vraag is of dat in dit geval mag en onder welke voorwaarden.
   
   
   • Doorbreken beroepsgeheim vereist volgens de WGBO in dit geval expliciete toestemming
     Bij een strikte uitleg van de WGBO lijkt de huisarts in deze casus voor het doorbreken van het beroepsgeheim expliciete toestemming nodig te hebben. Want het gaat hier om uitwisseling van gegevens aan zorgverleners die niet in de praktijk van de huisarts werkzaam zijn.
   
   
   • KNMG-richtlijn: instemming met de verwijzing van de patiënt is voldoende als de informatie nodig is voor de zorg 
     De KNMG-richtlijn over het omgaan met medische gegevens legt de WGBO ruimer uit. Volgens deze richtlijn mag een arts op basis van ‘de instemming van de patiënt met de verwijzing’ aannemen dat de patiënt toestemming voor informatieverstrekking geeft. Tenzij deze hiertegen bezwaar maakt. Voorwaarde is wel dat de arts zich hierbij beperkt tot die informatie die de zorgverlener (naar wie de patiënt wordt verwezen) nodig heeft voor zijn onderzoek of behandeling. Dat dit geldt in ons praktijkvoorbeeld is aannemelijk. Ook volgens de AVG, de Europese privacywet, is geen expliciete toestemming vereist, mits de patiënt op de hoogte is van de informatieverstrekking en hiertegen geen bezwaar maakt.
   
   
   • De patiënt moet op de hoogte zijn van gegevensverstrekking bij verwijzing
     In de praktijk deelt een arts bij een verwijzing regelmatig informatie waarbij achteraf blijkt dat de patiënt deze informatie niet relevant vindt of bezwaar heeft tegen het delen hiervan. In hoeverre moet een arts nagaan of het voor de patiënt duidelijk is welke gegevens van belang zijn voor de verwijzing?
     Uit de wet- en regelgeving volgt dat de patiënt ervan op de hoogte moet zijn dát er bij een verwijzing relevante gegevens worden verstrekt. Niet dat aan hem kenbaar moet worden gemaakt om welke gegevens het gaat. De huisarts kan hieraan voldoen met een vermelding op de website dat hij bij verwijzing relevante informatie deelt. Dit gebeurt doorgaans in de op de website gepubliceerde privacyverklaring.
     
     
2. Wat is de juridische positie van de huisarts in deze casus?
   
   
   • De huisarts heeft juridisch correct gehandeld
     Juridisch is op de handelwijze van de huisarts in deze casus niet veel aan te merken. Het is verdedigbaar dat hij informatie over het alcoholgebruik vermeldde in zijn verwijsbrief. Maar het was voor de relatie met de patiënt beter geweest als hij dit vooraf met de patiënt had besproken. Helemaal wanneer de huisarts dit alcoholgebruik niet eerder ter sprake bracht in verband met zijn klachten.
   
   
   • Meer transparantie is wenselijk
     Transparantie over het verstrekken van gegevens is van belang voor de vertrouwensrelatie. Het verdient daarom aanbeveling dat een arts de patiënt vooraf inlicht over het delen van bepaalde gegevens. Hierdoor wordt de patiënt niet verrast én kan hij eventueel bezwaar maken. Het transparantiebelang weegt nog zwaarder bij gevoelige gegevens, zoals het gebruik van alcohol of drugs, psychische klachten, seksuele problemen of mishandeling.
   
   
   • Online inzage vraagt om transparantie over het delen van gegevens richting de patiënt
     Deze casus laat zien dat transparantie over het delen van gegevens van groot belang is voor de vertrouwensrelatie. Als een patiënt online inzage heeft in zijn dossier is dit belang nog groter. Met openheid beperkt een arts bovendien het risico op juridisering, zoals aanpassingsverzoeken en klachten.

Wat kan de huisarts doen? – Praktische handige stappen

• Ga in gesprek over het verzoek
  De huisarts doet er goed aan met de patiënt te bespreken waarom hij de gegevens wil schrappen. Aan dit verzoek ligt immers onvrede over de communicatie ten grondslag. Een gesprek kan de kou uit de lucht halen en biedt de huisarts bovendien ruimte met de patiënt te overleggen wat er nodig is om de angel eruit te halen. Bij een reactie in een chat of per mail is het risico op escalatie en juridisering groot. Vaak komt een schriftelijke reactie zakelijk over en voelt een patiënt zich minder ‘gehoord’ met alle gevolgen van dien.


• Leg uit waarom het alcoholgebruik relevante informatie is
  De huisarts moet uitleggen waarom hij de alcoholconsumptie relevant acht voor de beoordeling door de neuroloog.


• Vermeld de visie van de patiënt erbij
  Wil de patiënt na die uitleg toch dat de huisarts deze informatie uit de verwijsbrief haalt? Dan kan de huisarts nog voorstellen om de neuroloog te berichten dat de patiënt een andere visie heeft op de relevantie van zijn alcoholgebruik voor zijn klachten.


• Pas de verwijsbrief aan
  Als de patiënt ook daar geen genoegen mee neemt, doet de huisarts er verstandig aan een aangepaste verwijsbrief aan de neuroloog te sturen met het verzoek de eerste verwijsbrief als niet verzonden te beschouwen en te vernietigen. In feite stelt hij daarmee de patiënt alsnog in staat om zijn recht op het maken van bezwaar uit te oefenen. De huisarts had een bezwaar van de patiënt tegen het vermelden van het alcoholgebruik immers moeten respecteren als de patiënt dit aangaf voordat de verwijsbrief werd verstuurd.


• Wat als de patiënt vraagt om alle informatie over zijn alcoholgebruik uit zijn dossier te verwijderen?
  De huisarts zal aan dit verzoek gehoor moeten geven, tenzij er sprake is van in de wet genoemde uitzondering of strijd met goed hulpverlenerschap. Zie voor de praktische aandachtspunten hierbij de KNMG-richtlijn ‘omgaan met medische gegevens’..


• Stappenplan onvrede
  Maak voor uw praktijk een stappenplan voor een zorgvuldige en efficiënte behandeling van onvrede en verzoeken van patiënten over het omgaan met zijn gegevens. Met name de verzoeken tot verwijdering van gegevens, verdienen hierbij aandacht. Zie hiervoor de KNMG-richtlijn ‘Omgaan met medische gegevens’.

Dit artikel is geschreven door VvAA-deskundigen die zich in het kader van de VvAA-beroepsaansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekering in brede zin bezighouden met het omgaan met, en het voorkomen van, klachten en claims in de zorg.