Stagnatie ontwikkeling zzp-wet op handen

Het kabinet publiceerde nog voor het verkiezingsreces zowel het wetsvoorstel Vbar als het bijbehorende conceptbesluit (AMvB). De bedoeling: meer duidelijkheid scheppen over wanneer iemand werknemer is en wanneer zelfstandige. Tegelijkertijd werd een alternatief wetsvoorstel, de Zelfstandigenwet, gelanceerd, door VVD, met steun van D66, CDA en SGP.

In beide sporen zit op dit moment weinig tempo. De steun voor de Vbar neemt met de nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer verder af. De Zelfstandigenwet is slechts een concept en bevat nog veel haken en ogen. De Kamer lijkt te wachten op een nieuw kabinet voordat verder wordt besloten. Daarmee is de geplande invoering van de Vbar per 1 juli 2026 hoogst onzeker. Van Dam vat het zo samen: “De politiek twijfelt over de route, maar de fiscus niet. Wie stilzit, ziet het naheffingsrisico met de tijd oplopen.”

Zachte landing, harde realiteit

Sinds 1 januari 2025 is de Belastingdienst weer begonnen met handhaven op schijnzelfstandigheid. Daarbij geldt een zogenoemde ‘zachte landing’: geen massale handhaving, vaak eerst een oriënterend bedrijfsbezoek en in principe geen boetes dit jaar. Van Dam: "Toch is dat geen vrijbrief. De grootste financiële dreiging voor opdrachtgevers is namelijk niet de boete, maar de naheffing van werknemerspremies, met rente en met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025."

Ook de modelovereenkomsten waarop veel zorgprofessionals vertrouwen, bieden geen volledige zekerheid. Ze blijven weliswaar geldig tot 31 december 2029, maar alleen als in de praktijk precies wordt gewerkt zoals in het model staat en dat is in veel situaties niet eenvoudig. De Belastingdienst zelf spreekt van 'schijnzekerheid'.

"Kortom: wie niets doet, loopt risico op risicocumulatie", zegt Van Dam. "Hoe langer je wacht, hoe groter de financiële gevolgen bij een negatieve beoordeling."

Juridische kaders schuiven op

In recente rechtspraak, zoals de Deliveroo-zaak, bevestigde de Hoge Raad dat de beoordeling van een arbeidsrelatie ‘holistisch’ moet gebeuren: alle omstandigheden tellen mee. Het Uber-arrest bevestigde dat ook ondernemerschap een belangrijk criterium is. Het ministerie van SZW paste de Vbar hierop aan, voordat het dit wetsvoorstel deze zomer naar de Tweede Kamer stuurde ter behandeling.

"In de praktijk betekent dit dat opdrachtgevers en zelfstandigen goed moeten kunnen onderbouwen hoe het ondernemerschap van de zorgverlener vorm krijgt, bijvoorbeeld via meerdere opdrachtgevers, bedrijfsrisico of zelfstandige profilering", aldus Van Dam.

De zorg: afhankelijk van zelfstandigen

Juist in de zorgsector is de inzet van zzp’ers cruciaal voor de continuïteit van zorg. In de gezamenlijke reactie van VvAA, KNMT, LHV en FMS op de AMvB wordt gewaarschuwd dat te strikte interpretaties de zelfstandige inzet in de zorg ondermijnt.

Van Dam: "Vooral in situaties van ‘ziek, piek en uniek’ is een flexibele schil van zelfstandige zorgprofessionals essentieel." De organisaties pleiten onder meer voor:

• een andere interpretatie van het inbeddingscriterium, omdat het volgen van medische standaarden niet gelijkstaat aan organisatorische inbedding, ook niet als deze vertaald zijn naar de betreffende praktijk of zorginstelling;
• een serieuze rol voor het ‘werken voor eigen rekening en risico’ om te voorkomen dat zelfstandigen onbedoeld in loondienst vallen.

Wanneer zelfstandige inzet wegvalt, dreigt volgens VvAA een domino-effect: verminderde continuïteit van zorg, hogere werkdruk onder vast personeel en oplopende kosten door bemiddeling via bureaus en de bijkomende omzetbelasting.

Wat kun je nu doen?

Voor zowel opdrachtgevers als zzp’ers, is stilzitten geen optie.

• Toets je samenwerkingen nu, met de Deliveroo-meetlat in de hand. Kijk of de zelfstandigheid van de zorgprofessionials in de praktijk verdedigbaar is.
• Gebruik modelovereenkomsten bewust en alleen als ze echt passen bij de feitelijke werkwijze.
• Documenteer afspraken goed, zeker over de inspanningen om de arbeidsrelatie op de juiste wijze vorm te geven. 
  
• Overweeg alternatieve vormen die beter bij een duurzame samenwerking passen; kijk breder, verder vooruit.

Een zorgvuldige balans

De boodschap van VvAA is helder: de wet mag niet doorschieten in haar poging om schijnzelfstandigheid te bestrijden. De zorg heeft zelfstandigen nodig voor de flexibele schil om zo de kwaliteit en continuïteit te waarborgen.

Zoals Van Dam eerder stelde: “De politiek moet ruimte laten voor gerichte zelfstandige inzet. Anders snijdt de wet zichzelf in de vingers.”

Totdat die duidelijkheid er is, doen zorgprofessionals er goed aan hun samenwerkingen kritisch tegen het licht te houden voordat de Belastingdienst dat doet.