Raad van State: strafbaar stellen van zorgverlening dreigt

Om daar duidelijkheid over te krijgen vroeg de demissionair minister van Asiel en Migratie de Raad van State om advies. Nu het advies er ligt, lichten we toe wat de Raad van State constateert en wat dit in de praktijk kan betekenen voor zorgverleners.

Wat zegt de Raad van State?

Op 29 augustus publiceerde de Raad van State deze voorlichting. Daarin constateert zij dat:

• het parlementaire proces rondom het amendement onzorgvuldig is verlopen: vragen over de reikwijdte en gevolgen zijn onvoldoende besproken bij de voorbereiding en stemming;
• het een reële mogelijkheid is dat het verlenen van hulp aan iemand zonder verblijfsvergunning strafbaar is, doordat dit als een vorm van medeplichtigheid of zelfs medeplegen wordt gezien. Dat kan gelden bij langdurige of intensieve hulp, maar ook bij ogenschijnlijk kleine gebaren, zoals het geven van een maaltijd; 
• als het de bedoeling van de wetgever is om illegaal verblijf strafbaar te stellen, maar niet dat hulpverleners strafbaar zijn, dan moet de strafbaarstelling worden aangepast. Volgens de Raad van State zijn er daarvoor twee mogelijkheden.

Twee juridische alternatieven

De eerste optie is om de strafbaarstelling aan te merken als een overtreding in plaats van een misdrijf. Bij een overtreding is medeplichtigheid niet strafbaar (medeplegen wel), waardoor de meeste hulpverleners buiten schot zullen blijven.

De tweede mogelijkheid is om aan de strafbepaling een strafuitsluitingsgrond toe te voegen, waarin expliciet staat dat hulpverlening om humanitaire redenen niet strafbaar is. Daarmee kunnen ook hulpverleners die zich schuldig maken aan medeplegen een beroep doen op een strafuitsluitingsgrond. 

Reactie van de minister

Demissionair minister van Justitie en Veiligheid Van Weel reageerde direct op het advies. Hij stelde dat het strafbaar stellen van hulpverlening niet de bedoeling is en kondigde aan de wet aan te passen. De minister benadrukte wel dat hij de strafbaarstelling van illegaal verblijf in stand wil houden. Hoe hij dit juridisch gaat oplossen, is nog onderwerp van uitwerking.

Wij staan naast onze leden

Voor zorgverleners raakt dit de kern van hun beroep. Onze leden handelen dagelijks vanuit roeping en verantwoordelijkheid: er zijn voor wie zorg nodig heeft, altijd, zonder oordeel. Het vooruitzicht dat hulpverlening aan mensen zonder papieren als strafbaar kan worden gezien, plaatst professionals in een onhoudbare moreel-juridische spagaat. Wij verwachten eerlijk gezegd niet dat het in Nederland zover komt. Maar laat duidelijk zijn dat VvAA dit hoog opneemt, en zo nodig naar de rechter zal stappen.. Want een straf voor het verlenen van zorg – de essentie van hun beroep en hun eed – is onaanvaardbaar.