'Hoofdbehandelaar' voortaan 'regiebehandelaar'

Wat was een hoofdbehandelaar?

Vanaf 2007 sprak het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) over de term ‘hoofdbehandelaar’, terwijl deze term niet in de wet voorkomt.² Sinds die tijd was het vaste tuchtrechtelijke jurisprudentie dat het de taak is van de hoofdbehandelaar om de regie tijdens het behandeltraject te bewaken. Dat wil zeggen dat de hoofdbehandelaar ervoor zorgt dat de acties van alle hulpverleners op elkaar zijn afgestemd. Ook is de hoofdbehandelaar het aanspreekpunt voor de patiënt en zijn familie.³

Het CTG heeft dit in de beslissing van 1 april 2008 als volgt omschreven:

“De regie houdt in het algemeen in dat de hoofdbehandelaar:

1. Ervoor zorg draagt dat de verrichtingen van allen die in een of meer van de genoemde fasen beroepshalve bij de behandeling van de patiënt betrokken zijn – en dus ook zijn eigen verrichtingen –, op elkaar zijn afgestemd en zijn gecoördineerd, in zoverre als een en ander vereist is voor een vakkundige en zorgvuldige behandeling van de patiënt, en tijdens het gehele behandelingstraject voor hen allen het centrale aanspreekpunt is.
   
   
2. Voor de patiënt en diens naaste betrekkingen ten aanzien van informatie over (het verloop van) de behandeling het centrale aanspreekpunt vormt.

Meer in het bijzonder zal de regievoering door de hoofdbehandelaar ten minste moeten inhouden dat hij:

1. Door adequate communicatie en organisatie de voorwaarden en omstandigheden heeft geschapen waaronder een operatie [de behandeling] verantwoord kan worden uitgevoerd met vermijding van complicaties.
2. De betrokken specialisten in staat heeft gesteld op hun vakgebied een deskundige bijdrage te leveren aan een verantwoorde behandeling van de patiënt.
3. In de mate die van hem als arts [beroepsmatig] mag worden verwacht alert is geweest op aspecten van de behandeling die mede liggen op andere vakgebieden dan het zijne en zich over die aspecten heeft laten informeren door de specialisten op die andere vakgebieden, zo tijdig en voldoende als voor een verantwoorde behandeling van de patiënt vereist is.
4. Toetst of de door de betrokken specialist(en) [zorgverleners] geleverde bijdragen aan de behandeling van de patiënt met elkaar in verhouding zijn en passen binnen zijn eigen behandelplan en in overeenstemming hiermee ervoor heeft zorg gedragen dat de bij de verschillende specialisten [zorgverleners] ingewonnen adviezen zijn opgevolgd.
5. In overleg met de desbetreffende bij de behandeling betrokken specialisten en andere zorgverleners erop toeziet dat in alle fasen van het behandelingstraject dossiervoering plaatsvindt die voldoet aan de daaraan te stellen eisen.
6. De hoofdbehandelaar de patiënt en diens naaste betrekkingen voldoende op de hoogte heeft gehouden van het beloop van de behandeling van de patiënt en hun vragen tijdig en adequaat beantwoordt."

Het CTG merkte wel op dat de hoofdbehandelaar tijdens het behandelingstraject niet verantwoordelijk is voor de uitgevoerde verrichtingen van specialisten die buiten het terrein liggen waar de hoofdbehandelaar als specialist werkt. Voor die verrichtingen blijven de andere specialisten zelf volledig verantwoordelijk.⁴

Het CTG benadrukte in latere jurisprudentie hoe belangrijk het is dat de hoofdbehandelaar toeziet op goede dossiervoering.⁵ Ook oordeelde het CTG in latere jurisprudentie dat de hoofdbehandelaar zijn taken meestal niet kan uitvoeren zonder rechtstreeks contact met de patiënt. Hierbij moet het voor de patiënt op z’n minst duidelijk zijn op welke manier hij met de hoofdbehandelaar in contact kan komen.⁶ Ook moet de hoofdbehandelaar naar het oordeel van het CTG kunnen uitleggen wat het hoofdbehandelaarschap inhoudt, wanneer daar naar gevraagd wordt.⁷ Het CTG is bovendien van oordeel dat een hoofdbehandelaar zijn taken niet te beperkt mag inkleuren.⁸

Uit de jurisprudentie van het CTG blijkt ook dat er tijdens een behandeling steeds maar één hoofdbehandelaar is. Gedurende het behandeltraject kan er wel een wisseling van het hoofdbehandelaarschap optreden.⁹

Wat is een regiebehandelaar?

In de recente beslissing oordeelt het CTG dat voor wat betreft het hoofdbehandelaarschap hij aanleiding ziet de hiervoor weergegeven vaste rechtspraak over de taken en verantwoordelijkheden van verschillende zorgverleners bij de behandeling van één patiënt te herformuleren en voortaan te spreken van een ‘regiebehandelaar’. De reden hiervoor is dat: “De toegenomen complexiteit van zorg, die soms door zorgverleners van verschillende instellingen wordt verleend, vereist uitgangspunten die meer flexibel toegepast kunnen worden. Daarom zal hierna ook worden gesproken over “de regiebehandelaar”.”¹⁰

Het CTG oordeelt dat in gevallen waarin twee of meer zorgverleners betrokken zijn bij de behandeling van één patiënt, het uitgangspunt is dat elke bij die behandeling betrokken zorgverlener een eigen professionele verantwoordelijkheid heeft en houdt jegens die patiënt. In gevallen waarin de aard en/of complexiteit van de behandeling dat nodig maakt, dragen deze (individuele) zorgverleners er steeds zorg voor dat één van hen als regiebehandelaar wordt aangewezen.

De regiebehandelaar ziet er in ieder geval op toe, dat:

• De continuïteit en de samenhang van de zorgverlening aan de patiënt wordt bewaakt en dat waar nodig een aanpassing van de gezamenlijke behandeling in gang wordt gezet.
• Er een adequate informatie-uitwisseling en voldoende overleg is tussen de bij de behandeling van de patiënt betrokken zorgverleners.
• Er één aanspreekpunt voor de patiënt en diens naaste betrekking(en) is voor het tijdig beantwoorden van vragen over de behandeling.

Het CTG merkt overigens wel op dat de regiebehandelaar niet zelf het aanspreekpunt hoeft te zijn. Het aanspreekpunt hoeft ook niet zelf alle vragen van de patiënt en diens naaste betrekkingen te kunnen beantwoorden, maar moet wel de weg naar de antwoorden weten te vinden. Deze norm ziet niet op het actief informeren van de patiënt en diens naaste betrekkingen. De plicht van de zorgverlener om actief informatie te geven volgt immers al uit de eigen verantwoordelijkheid die de zorgverlener jegens de patiënt heeft.

Uit het voorgaande volgt dat de vrij omvangrijke gedetailleerde opsomming van vereisten met betrekking tot het ‘hoofdbehandelaarschap’ vervangen lijken te zijn door de kortere lijst eisen die meer flexibel toegepast kunnen worden met betrekking tot een ‘regiebehandelaar’.

KNMG-handreiking ‘Verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg’

De KNMG heeft in juni 2022 naar aanleiding van de beslissing van het CTG de ‘Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg’ uit 2010 aangepast.

De KNMG laat weten met de vernieuwde handreiking zorgverleners handvatten te willen geven voor een goede organisatie van de zorgverlening en cliënten duidelijk te maken wat zij van zorgverleners mogen verwachten. De handreiking bevat 12 aanbevelingen voor samenwerking in de zorg. Deze aanbevelingen moeten per sector van de gezondheidszorg worden uitgewerkt, verfijnd en geïmplementeerd.

De KNMG geeft voorts aan dat in de vernieuwde handreiking het accent meer ligt op het beleggen van de verantwoordelijkheid voor de regie van de zorg en het aanwijzen van een vast aanspreekpunt voor de cliënt, dan op het aanwijzen van een zorgverlener die inhoudelijk eindverantwoordelijk is. Er wordt niet meer gesproken van eindverantwoordelijkheid.

“Uitgangspunt bij de zorgverlening is dat iedere zorgverlener een eigen professionele verantwoordelijkheid draagt voor het eigen (medisch) handelen. De deskundigheidsgebieden en competenties van de zorgverlener zijn daarbij leidend. Maar als zorgverleners samenwerken in de zorg voor een specifieke cliënt, is het van belang dat één van hen overzicht houdt over het geheel. Daarom kan het – indien aard of complexiteit van de zorgverlening dat nodig maken - van belang zijn een regiebehandelaar aan te wijzen. Inhoudelijke professionele verantwoordelijkheid berust echter bij ieder van de zorgverleners afzonderlijk. Wel kan er in sommige situaties sprake van zijn dat een zorgverlener een bepaalde mate van medeverantwoordelijkheid voor het inhoudelijk handelen van een andere betrokken zorgverlener heeft, bijvoorbeeld in een opleidingssituatie.”

De KNMG schrijft daarnaast dat de lijst van aandachtspunten uit de handreiking voor de verschillende sectoren kan dienen als uitgangspunt en checklist voor het maken van afspraken voor specifieke situaties van samenwerking. De aandachtspunten in de handreiking zijn mede gebaseerd op de bestaande regelgeving en (tuchtrechtelijke) jurisprudentie. De verwachting van de KNMG is dan ook dat de aandachtspunten van deze handreiking in rechtspraak en in het toezicht door de IGJ op zorgaanbieders van belang zijn.¹¹

<sup>1 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 29 januari 2021, ECLI:NL:TGZCTG:2021:36.
2 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 25 januari 2007, 2006/008, GJ 2007/44.
3 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 1 april 2008, 2007/037, GJ 2008/83.
4 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 1 april 2008, 2007/037, GJ 2008/83, r.o. 5.3.2 en 5.3.3.
5 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 11 december 2014, ECLI:NL:TGZCTG:2014:384.
6 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg 20 november 2018, ECLI:NL:TGZCTG:2018:303.
7 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 2 februari 2017, ECLI:NL:TGZCTG:2017:53.
8 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 21 juni 2016, ECLI:NL:TGZCTG:2016:232.
9 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 21 juni 2016, ECLI:NL:TGZCTG:2016:232.
10 Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg, 29 januari 2021, ECLI:NL:TGZCTG:2021:36, r.o. 4.9.
11. Verantwoordelijkheidsverdeling | KNMG</sup>