In het <a href="/nieuws-en-kennis/ledenthema/klachten-en-claims-in-de-zorg/magazine-betrokken/" title="Magazine betrokken">online magazine Betrokken</a> én in onderstaande podcast en video vertellen huisartsen Odette Schouten, Antonia Viljac en Marieke de Brouwer openhartig over de uitnodiging van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE) om nader in gesprek te gaan.

Schouten en Viljac verleenden samen euthanasie bij een patiënt die ze allebei goed kenden. De RTE had vragen over wie als arts eindverantwoordelijk was voor de dood; één arts hoort het verslag voor de toetsingscommissie te ondertekenen, nu stonden beide namen eronder. Bij de euthanasie die huisarts De Brouwer verleende, rezen er bij de commissie vragen over de medische grondslag van het lijden. Beluister of bekijk de openhartige interviews met hen. Hoe zag het proces eruit, wat deed dat met hen. En welke lessen trokken zij eruit?

Op gesprek bij de RTE - Odette en Antonia

Podcast

Impact van euthanasietoetsing (uitvoering)

Naar YouTube

Impact van euthanasietoetsing (zorgvuldigheidseisen)

Het merendeel van de euthanasieverzoeken wordt uitgevoerd door huisartsen. Of, zoals voorzitter van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie Jacob Kohnstamm, vaak benadrukt: ‘artsen verlénen euthanasie’. Dit verlenen van euthanasie is iets wat niemand onberoerd laat. Na de uitvoering van een euthanasie maakt een arts hiervan melding bij de gemeentelijke lijkschouwer en gaat er – via de GGD – een verslag naar de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE).

De RTE oordeelt aan de hand van de wet en de Euthanasiecode of de arts aan alle zorgvuldigheidseisen heeft voldaan. Daarbij is door de wetgever aan de arts expliciet een beoordelingsruimte gelaten.
De vragen die bij de beoordeling van de melding centraal staan, zijn: heeft de arts in redelijkheid tot de overtuiging kunnen komen dat de patiënt de euthanasie vrijwillig en weloverwogen verzocht? Kon de arts bij deze patiënt in redelijkheid tot de overtuiging komen dat sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden? Daarnaast is de <a rel="noopener" href="https://www.knmp.nl/praktijkvoering/richtlijnen/multidisciplinaire-richtlijnen/richtlijn-uitvoering-euthanasie-en-hulp-bij-zelfdoding" target="_blank">KNMG/KNMP-richtlijn ‘Uitvoering euthanasie</a><a rel="noopener" href="https://www.knmp.nl/praktijkvoering/richtlijnen/multidisciplinaire-richtlijnen/richtlijn-uitvoering-euthanasie-en-hulp-bij-zelfdoding" target="_blank">’</a> leidend voor de beoordeling of de uitvoering medisch zorgvuldig is geweest. De terugkoppeling van de uitkomst van de beoordeling vindt meestal plaats binnen een maand nadat de RTE de melding van de arts heeft ontvangen.
Tekst gaat verder onder de video:

<h2>Roept het vragen op?</h2>
Een senior jurist leest elk verslag dat bij de RTE binnenkomt en kijkt of de uitgevoerde euthanasie vragen oproept. In 2019 was het dossier in 90,1% van de meldingen ‘niet vragen-oproepend’. Vervolgens onderzoekt een commissie, bestaande uit een arts, een ethicus en een jurist, of de euthanasie inderdaad is verricht met inachtneming van alle zorgvuldigheidseisen. Van alle ontvangen meldingen in 2019 werden er 623 (9,8%) direct bestempeld als ‘vragen-oproepend’. In 2019 werden 19 artsen door de RTE uitgenodigd om tijdens de commissievergadering antwoord te geven op bij de commissie gerezen vragen.
<h2>Van gedachten wisselen</h2>
Zo’n gesprek met de toetsingscommissie is géén verantwoordingsgesprek, benadrukt de voorzitter van de RTE, die de reden van het bestaan van de toetsingscommissies omschrijft als ‘dejuridisering in opdracht van de wet’. Geen verhoor, maar gedachten wisselen met elkaar. Om de praktijk recht te kunnen doen zoals deze zich in het hoofd van de arts heeft afgespeeld. Een arts moet immers de overtuiging hebben gekregen van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Die overtuiging is niet zwart-wit en daar groei je naartoe. Die beoordelingsruimte wordt gerespecteerd. De vraag van de RTE is: hoe heeft een arts onderzoek gedaan en hoe motiveert de arts tot die overtuiging te zijn gekomen?
Tegenwoordig legt de RTE de vragen van de commissie voorafgaand aan het gesprek expliciet schriftelijk aan de arts voor, zodat deze zich gericht kan voorbereiden op het gesprek met de RTE. Het staat de arts vrij om zich bij het gesprek met de RTE te laten begeleiden door de geconsulteerde (SCEN-)arts.
<h2>Koerswijziging?</h2>
De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (afgekort de Wtl) schrijft voor dat het OM en de IGJ nader onderzoek doen wanneer de RTE oordeelt dat er bij het verlenen van de euthanasie niet aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. In 2018 werden het OM en de IGJ in zes zaken op de hoogte gesteld van het RTE-oordeel ‘onzorgvuldig’ (0,1 procent van alle meldingen). In 2019 gebeurt dat in vier zaken. Ondanks het kleine aantal werd in de media gesproken van een ‘koerswijziging’. De eerste strafrechtelijke vervolging van een arts na een uitgevoerde euthanasie – waartoe in november 2018 door het OM werd besloten – speelt daarbij een belangrijke rol. Door de actievere houding en opstelling van het OM is toenemende bezorgdheid onder artsen ontstaan. Nader onderzoek door IGJ en OM naar de uitgevoerde euthanasie is voor artsen vaak een enorme last.

<h2>Voorbereid het gesprek in</h2>
Jurist Jet Meijwes: “Euthanasie is onderdeel van het werk van een arts en een arts doet dat op een zo’n goed mogelijke manier. Het traject erna is vrij lang en er kijken veel mensen mee. Dit is reden voor VvAA om zorgverleners in een vroegtijdig stadium te willen ondersteunen.”

<ol>
<li>de arts moet de overtuiging hebben gekregen dat er een vrijwillig en weloverwogen euthanasieverzoek van de patiënt was.</li>
<li>De arts heeft de overtuiging gekregen dat er sprake was van een uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt.</li>
<li>De arts heeft de patiënt voorgelicht over de situatie waarin hij/zij zich bevindt en over diens vooruitzichten.</li>
<li>De arts is met de patiënt tot de overtuiging gekomen dat er voor de situatie van de patiënt geen redelijke andere oplossing was.</li>
<li>De arts heeft ten minste één andere onafhankelijke (SCEN-)arts geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over de zorgvuldigheidseisen; zoals in punt 1 t/m 4 hierboven is beschreven.</li>
<li>De levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding is door de arts medisch zorgvuldig uitgevoerd.</li>
</ol>

In eerste instantie in een coachende rol wanneer de arts voor een gesprek wordt uitgenodigd bij de RTE. VvAA-advocaat Valéry Daniels doorloopt de zaak dan grondig met de arts en samen bereiden ze het gesprek voor. “Al is het geen juridisch gesprek bij de RTE, het is wél van belang dat er een compleet en juist plaatje op tafel komt te liggen. Dat voorkomt vaak een verder vervolg van de zaak. Ik adviseer dan ook: stuur alle stukken toe en leg de feitelijke gang van zaken en overwegingen stap voor stap uit.”
Huisartsten Odette Schouten en Antonia Viljac vertellen in onderstaande video over hun gesprek met de RTE. chouten en Viljac verleenden samen euthanasie bij een patiënt die ze allebei goed kenden. De RTE had vragen over wie als arts eindverantwoordelijk was:

Lees, kijk en luister naar ervaringen van huisartsen over de euthanasietoetsing

<h2>Oordeel: niet voldaan aan zorgvuldigheidseisen</h2>
Wordt de verleende euthanasie na het gesprek door de RTE beoordeeld als ‘onzorgvuldig’? Enerzijds start dan het onderzoek bij de IGJ, die zelfstandig onderzoekt of er een tuchtklacht tegen de arts moet worden ingediend. Anderzijds is er de strafrechtelijke weg bij het OM (College van procureurs-generaal), dat onderzoekt of de arts strafrechtelijk vervolgd moet worden.
<h2>Reflecteren</h2>
Valéry Daniels: “Waar het bij de RTE naar mijn ervaring in veel gevallen gaat over de uitvoering van de euthanasie (zoals bijvoorbeeld over de volgorde van toegediende middelen of het meegenomen hebben van een noodset), kijkt de IGJ vooral of de arts op zijn/haar handelen kan reflecteren. De arts is hier geen verdachte in strafrechtelijke zin. De IGJ vraagt van de arts medewerking aan het onderzoek om te achterhalen of de arts gehandeld heeft zoals het een redelijk handelend en bekwaam arts betaamt. Van belang is dat de arts inziet dat – en op welke punten – hij/zij anders had moeten handelen.”
Na het onderzoek kan de IGJ besluiten een tuchtklacht tegen de arts in te dienen, zoals gebeurde in de zaak van de specialist ouderengeneeskunde. De specialist ouderengeneeskunde die op basis van een schriftelijke wilsverklaring het leven van een patiënt met vergevorderde dementie had beëindigd, kreeg van het regionaal tuchtcollege de maatregel berisping opgelegd. Die berisping is in hoger beroep door het centraal tuchtcollege omgezet naar een waarschuwing. “Dit is de lichtste tuchtrechtelijke maatregel die in tegenstelling tot een berisping niet in het BIG-register aangetekend wordt.”
<h2>Sepot</h2>
Voor het OM zijn de zorgvuldigheidseisen ‘vrijwillig en weloverwogen verzoek’ en ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ substantieel. Bij het onderzoek door het College van procureurs-generaal wordt de arts officieel als verdachte aangemerkt. Dit heeft tot gevolg dat de arts een zwijgrecht heeft. De arts wordt eerst uitgenodigd voor een gesprek met een Officier van Justitie en een stafjurist van het College van procureurs-generaal. Valéry Daniels: “Het is mijn ervaring dat tijdens dit gesprek openheid en een actieve opstelling van de arts belangrijk zijn. Ik zou een arts dan ook niet zonder meer adviseren om zich op zijn zwijgrecht te beroepen. Belangrijk hierbij is dat het OM reeds alle stukken van de RTE in bezit heeft. Dit neemt niet weg dat het maatwerk is om al dan niet een beroep te doen op het zwijgrecht. Afhankelijk van bepaalde vragen en afhankelijk van de casus.”
<h2>Jurisprudentie</h2>
Voor het eerst sinds de totstandkoming van de euthanasiewet in 2002 heeft een arts, de eerder genoemde specialist ouderengeneeskunde, zich in 2019 moeten verantwoorden voor de strafrechter. De rechtbank kwam in de strafzaak tot het oordeel ‘ontslag van alle rechtsvervolging’. Valéry Daniels: “Deze zaak werd vooral aangespannen om jurisprudentie te creëren op het gebied van euthanasie bij wilsonbekwame patiënten.” Hij hecht waarde aan de rechtszekerheid die dit artsen oplevert, maar pleit wél voor de weg van cassatie in het belang der wet. “Dan staat de arts zelf niet meer terecht, maar doet de Hoge Raad uitspraak omdat beantwoording van een rechtsvraag in het algemeen belang wenselijk is.”
In april van dit jaar deed de Hoge Raad zo’n uitspraak in de zaak van de specialist ouderengeneeskunde. Het oordeel luidde dat artsen onder bepaalde omstandigheden op grond van een schriftelijke wilsverklaring gevolg kunnen geven aan een verzoek tot levensbeëindiging van een patiënt met vergevorderde dementie. Iets wat vooralsnog overigens zelden voorkomt: bijvoorbeeld twee keer in 2019. Beide meldingen zijn door de RTE als ‘zorgvuldig’ beoordeeld. Naar aanleiding van de uitspraak van de Hoge Raad heeft de RTE eind 2020 de Euthanasiecode aangepast in het kader van levensbeëindiging bij dementerende patiënten.
 
Aan de inhoud van dit artikel kunnen geen rechten worden ontleend. Per (soort) verzekering zijn specifieke verzekeringsvoorwaarden van toepassing. Voor een compleet overzicht van de verzekeringsdekking raadpleegt u de polisvoorwaarden. Wilt u weten welke verzekering passend is, neem dan contact op met VvAA.

Lees en bekijk alle verhalen uit het online magazine 'Betrokken', over het omgaan met, en het voorkomen van, klachten en claims in de zorg

Shutterstock 1949781160

Hoe gaan toetsingscommissies en het OM te werk na een euthanasie en waarin kan VvAA ondersteuning bieden? Senior jurist Jet Meijwes en VvAA-advocaat Valéry Daniels vertellen.

Toetsingsproces na euthanasie

De rechtbank acht bewezen dat de arts het leven van de demente patiënte op haar uitdrukkelijk en ernstig verlangen heeft beëindigd door het verlenen van euthanasie. Bij het uitvoeren hiervan heeft de arts zich volgens de rechtbank gehouden aan alle zorgvuldigheidseisen zoals die zijn opgenomen in de Euthanasiewet (Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding).
Levensbeëindiging op verzoek (artikel 293 wetboek van Strafrecht) is door de rechtbank bewezen verklaard, maar omdat de arts voldaan heeft aan alle zorgvuldigheidseisen voor euthanasie en melding van de euthanasie gedaan heeft aan de gemeentelijk lijkschouwer, is het bewezenverklaarde naar het oordeel van de rechtbank niet strafbaar. De arts wordt ontslagen van alle rechtsvervolging.
Deze uitspraak is een unicum, omdat het OM voor het eerst sinds de invoering van de Euthanasiewet in 2002 over is gegaan tot strafrechtelijke vervolging van een arts na uitvoering van een euthanasie die door de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE) als “niet voldaan aan alle zorgvuldigheidseisen” werd bestempeld.

In deze zaak werd een specialist ouderengeneeskunde, die op 22 april 2016 euthanasie uitvoerde bij een 74-jarige diep demente patiënte strafrechtelijk vervolgd. De patiënte was wilsonbekwaam.
Vlak nadat patiënte de diagnose Alzheimer kreeg, tekende zij een euthanasieverzoek. Enige tijd later schreef en ondertekende zij een herziene wilsverklaring, waarin zij onder andere aangaf dat zij gebruik wilde maken van haar wettelijke recht om euthanasie toe te passen wanneer zij de tijd daarvoor rijp zou achten. Verder gaf patiënt in deze verklaring aan dat zij beslist niet geplaatst wilde worden in een instelling voor demente bejaarden.
In januari 2016 was patiënte voor het laatst bij de huisarts. Ze was toen niet meer wilsbekwaam. In maart 2016 werd patiënte opgenomen in een verpleeghuis waar de specialist ouderengeneeskunde toen werkte. De arts heeft toen niet alleen het medisch dossier van patiënte doorgenomen, maar ook gesprekken met onder meer patiënte, met de huisarts, met het behandelteam in het verpleeghuis en met de familie gevoerd. De arts heeft over de toestand van patiënte (diep dement en medicijnen om haar toestand wat te verlichten hielpen niet) het oordeel ingewonnen van twee SCEN-artsen (onafhankelijke artsen), die geoordeeld hebben dat het euthanasieverzoek van patiënte aan alle wettelijke eisen voldeed. Op 22 april 2016 heeft de arts patiënte euthanasie verleend en melding daarvan gemaakt aan de gemeentelijk lijkschouwer, waarna de zaak conform standaard praktijk ter toetsing aan de RTE werd voorgelegd.

<h2>Oordeel RTE en tuchtcollege</h2>
De RTE oordeelde dat de arts vanwege de niet eenduidige wilsverklaringen niet tot de overtuiging had mogen komen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek tot euthanasie van de patiënte en dat de euthanasie niet zorgvuldig was uitgevoerd. De arts had zonder patiënte daarover in te lichten dormicum in haar koffie gedaan als sedativum alvorens de euthanasie uit te voeren en had patiënte niet verteld dat de euthanasie uitgevoerd zou gaan worden.
Nadat de RTE tot de conclusie “niet voldaan aan de zorgvuldigheidseisen” was gekomen is de zaak – ook weer conform standaard procedure - voorgelegd aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en aan het college van Procureurs Generaal (hoogste college van het OM).
De IGJ besloot een tuchtklacht tegen de arts in te dienen. Het Regionaal Tuchtcollege oordeelde in lijn met de RTE en legde de arts een berisping op. De arts ging hiertegen in beroep en daarin kwam het Centraal Tuchtcollege tot een lichtere maatregel, namelijk een waarschuwing. Dit omdat de arts maar beperkt verwijtbaar gehandeld heeft en er in de gegeven context geen sprake is geweest van laakbaar handelen (vereiste voor een berisping). Inhoudelijk oordeelde het Centraal Tuchtcollege dat de wilsverklaringen onvoldoende duidelijk zijn ten aanzien van het moment waarop patiënte euthanasie wenste. Dit betekent dat niet geoordeeld kan worden dat er voldaan is aan de eis van een vrijwillig en weloverwogen verzoek tot euthanasie.
Ook onderschrijft het Centraal Tuchtcollege het oordeel van het Regionaal Tuchtcollege op het punt van de uitvoering van de euthanasie. Het Centraal Tuchtcollege overweegt in de uitspraak d.d. 19 maart 2019 dat “de wilsonbekwaamheid van patiënte de arts er niet van had mogen weerhouden op zijn minst te proberen met patiënte te praten over het concrete voornemen haar leven te beëindigen en over het voornemen voorafgaand aan de uitvoering een slaapmiddel in haar koffie te doen.”
Ook is in de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege te lezen: “Het ligt in de rede dat een arts vanuit het oogpunt van goed hulpverlenerschap de premedicatie zodanig toedient dat daardoor geen onrust bij de patiënt ontstaat, zoals thans ook beschreven in de EuthanasieCode 2018. Op zichzelf lijkt het voorts weinig zinvol en geen redelijk doel te dienen met een volledig wilsonbekwame patiënt het voornemen tot uitvoering van euthanasie en het moment en de wijze waarop dit gaat gebeuren te bespreken. Niettemin betekent het bespreken, althans een poging daartoe, van zowel het voornemen tot als het moment waarop de euthanasie zal worden uitgevoerd onmiskenbaar een toevoeging aan de vereiste zorgvuldigheid van die uitvoering en om die reden mag dit, ook bij een volledig wilsonbekwame patiënt, in beginsel niet achterwege blijven.”
 
<h2>Standpunt OM</h2>
Na een strafrechtelijk onderzoek door het college van Procureurs Generaal kwam het OM tot het oordeel dat de arts onder andere niet volgens de normen en de wettelijke zorgvuldigheidseisen gehandeld heeft door enkel te vertrouwen op de wilsverklaring van patiënte en niet meer te verifiëren bij de patiënte of ze nog steeds dood wilde. Het OM is van oordeel dat de specialist ouderengeneeskunde nadrukkelijker met de vergevorderd demente patiënte in gesprek had moeten gaan. De rechtbank is het op dit punt echter niet eens met het OM.

Bekijk de complete infographic en toelichting door Jacob Kohnstamm (Regionale Toetsingscommissies Euthanasie), VvAA-jurist Jet Meijwes en VvAA-advocaat Valéry Daniels.

<h2>Oordeel rechtbank</h2>
In de uitspraak d.d. 11 september 2019 van de rechtbank Den Haag staat: “De rechtbank is van oordeel dat, gegeven de diep demente toestand waarin de patiënte zich inmiddels bevond, op de verdachte niet de plicht rustte te informeren naar de actuele levens- of stervenswens van de patiënte. Daarmee wordt een eis gesteld die de wet niet kent. De specifieke positie van de wilsonbekwame patiënt brengt met zich dat mondelinge verificatie van zijn wens en zijn lijden niet mogelijk is. Met die eis zou afbreuk worden gedaan aan de wilsverklaring, die nu juist bedoeld is voor de situatie dat datgene die de wilsverklaring heeft afgegeven in een situatie van ondraaglijk en uitzichtloos lijden zal geraken en niet langer in staat is zijn wil te uiten.”
De rechtbank die bij euthanasie gaat over de juridische vragen die in dat kader spelen, overweegt in de uitspraak ook ermee bekend te zijn dat in de medische wereld richtlijnen zijn opgesteld over het medisch handelen bij euthanasie waarin het standpunt wordt ingenomen dat de behandelend arts ook bij wilsonbekwamen nog wel moet proberen het standpunt van de patiënt over diens actuele euthanasiewens te verifiëren. Dat standpunt is echter – zo geeft de rechtbank aan – zoals blijkt uit de wetsgeschiedenis, strenger dan de wet. De rechtbank vermag de noodzaak niet in te zien om met een wilsonbekwaam iemand met een euthanasieverklaring te gaan spreken over zijn of haar in die verklaring aangegeven stervenswens, laat staan dat daar een juridische plicht toe bestaat.
 
<h2>Een aantal voor de praktijk belangrijke conclusies</h2>
Voor de praktijk zijn uit het oordeel van de rechtbank een aantal belangrijke conclusies te trekken:
 
<ol>
<li>Een schriftelijke wilsverklaring die is opgesteld in de fase waarin de patiënt nog wilsbekwaam was, heeft grote waarde. Het is bezien vanuit het strafrecht voor de arts niet verplicht bij een wilsonbekwame patiënt met een eenduidige schriftelijke euthanasieverklaring te informeren naar de actuele levens- of stervenswens.</li>
<li>Het gebruik van premedicatie om patiënt te sederen voorafgaand aan het uitvoeren van de euthanasie, maakt de uitvoering van de euthanasie niet onzorgvuldig. Euthanasie moet op een voor de patiënt zo comfortabel mogelijke manier gebeuren. Premedicatie kan wenselijk zijn als er bij een wilsonbekwame patiënt aanwijzingen zijn (zoals in deze casus) dat onrust, agitatie of agressie kan ontstaan bij de daadwerkelijke uitvoering van euthanasie.</li>
</ol>
 
Jacob Kohnstamm, de landelijk voorzitter van de RTE’s, laat in een artikel in de Volkskrant d.d. 12 september 2019 optekenen dat de rechter niet alleen anders oordeelt dan de RTE over het vooraf doen van een slaapmiddel in de koffie van patiënte om haar rustig te maken (toegestaan in casu volgens de rechtbank), maar ook anders oordeelt over de wilsverklaring. “Wij (lees: de RTE) namen de letterlijke tekst van de wilsverklaring als uitgangspunt, maar volgens de rechter gaat het om de context, de betekenis ervan zoals zij die met haar huisarts heeft besproken toen zij nog wilsbekwaam was. Daaraan moeten we ons nu conformeren.” aldus Kohnstamm.
Aan het eind van de uitspraak merkt de rechtbank op dat zij zich kan voorstellen dat het voor de arts een hard gelag is dat zij zich geconfronteerd ziet met een beschuldiging van moord terwijl zij – in de ogen van de officier van justitie – heeft voldaan aan vrijwel alle belangrijke zorgvuldigheidseisen en haar van het overtreden van één belangrijke zorgvuldigheidseis slechts een beperkt verwijt kan worden gemaakt omdat die eis onvoldoende duidelijk en kenbaar in de wet was neergelegd. Onder zulke omstandigheden doet een beschuldiging van moord geen recht aan het integere en transparante handelen van de arts, aldus de rechtbank.
Het OM heeft 14 dagen de tijd om te beslissen al of niet beroep in te stellen bij het Gerechtshof.

Shutterstock 1985507474

Op woensdag 11 september 2019 deed de rechtbank Den Haag uitspraak in de strafzaak waarin een specialist ouderengeneeskunde werd vervolgd voor levensbeëindiging op verzoek (euthanasie) en subsidiair moord dan wel doodslag. Dit omdat zij volgens het OM niet aan alle in de wet neergelegde zorgvuldigheidseisen voor het verlenen van euthanasie zou hebben voldaan. 

Specialist ouderengeneeskunde ontslagen van alle rechtsvervolging

Magazine betrokken

Lees en bekijk alle verhalen uit het online magazine 'Betrokken', over het omgaan met, en het voorkomen van, klachten en claims in de zorg.

Euthanasie verlenen, is altijd ingrijpend. Maar als de toetsingscommissie naderhand oordeelt dat het dossier vragen oproept, krijgt het nog een extra dimensie. Lees, bekijk of beluister hier meer over de ervaringen van artsen, de ondersteuning van VvAA en over uitspraken van casussen.

Shutterstock 1016600908

Euthanasie verlenen, is altijd ingrijpend. Maar als de toetsingscommissie naderhand oordeelt dat het dossier vragen oproept, krijgt het nog een extra dimensie.

Euthanasietoetsing - Klachten en claims in de zorg

De impact van euthanasie

Euthanasietoetsing

Privacyverklaring

Algemene voorwaarden

Disclaimer

Cookiegebruik

Autoverzekering

Inboedelverzekering

Opstalverzekering

Doorlopende reisverzekering

Aansprakelijkheidsverzekering particulier

Zorgverzekering

Praktijkadvies

Hypotheekadvies

Financiële administratie

VvAA Legal

Salarisadministratie

Werkgeverszaken

Veelgestelde vragen

Schade melden

Gegevens wijzigen

Digitaal corresponderen

Verzekering opzeggen

Klacht indienen

100 jaar VvAA

Vereniging en Groep

Werken bij

Regiokantoren

Kwaliteit en uw feedback

Pers

Onze website gebruikt functionele en analytische cookies om u de beste gebruikerservaring te geven.
Naast deze cookies vragen we uw toestemming om ook cookies te plaatsen die helpen om u relevante berichten en advertenties te laten zien. Dit doen we samen met geselecteerde derde partijen. We plaatsen deze cookies alleen als u akkoord gaat.
Onderaan de website bij 'Cookiegebruik' kunt u meer lezen over de verschillende soorten cookies op vvaa.nl.

Euthanasietoetsing

De impact van euthanasie

Artsen vertellen

Podcasts

Video's

Artikelen