VvAA-lid Mark Hoetjer: ‘Leren van wat fout gaat’

Na zijn opleiding geneeskunde in Leiden patrouilleerde Mark Hoetjer (61) in 1992 en 1993 zo’n anderhalf jaar als arts bij de Koninklijke Marine. Hij voer onder andere zes maanden in de Adriatische Zee tijdens de Joegoslavië-oorlog. Daarna volgde hij de opleiding tot kinderarts in Leiden, met stages in onder andere Tanzania, Curaçao en Zuid-Afrika. Hij werkte vervolgens negen jaar als algemeen kinderarts in het Meander Medisch Centrum in Amersfoort.

In 2007 vertrok hij met zijn gezin naar de westkust van Australië. ‘Ik kreeg een baan in een klein ziekenhuis met weinig kinderartsen. Dat betekende veel diensten maar ook veel vrijheid.’ Mark specialiseerde zich er in kinderpsychiatrie met een focus op ADHD, waar hij zich ook nu nog op richt. Na twee jaar keerde hij terug naar Nederland, waar hij zijn huidige baan in het Diakonessenhuis startte.

Als algemeen kinderarts behandelt Mark kinderen van 0 tot 18 jaar, van pasgeborenen tot pubers met een drugsintoxicatie. In zijn huidige werk combineert hij somatiek met gedrag. ‘Ik zie veel kinderen met gedragsproblemen, vaak met ADHD. Die psychologische kant spreekt me aan. Het vraagt meer dan medische kennis; je moet echt afstemmen en begeleiden.’

Mark koos bewust voor afwisseling in zijn loopbaan. ‘De specialist die op zijn dertigste begint en op dezelfde plek het licht uitdoet? Dat past niet bij mij. Op verschillende plekken werken vergroot het werkplezier en houd je scherp en betrokken. Verandering dwingt je om opnieuw te kijken: naar jezelf, je vak en wat belangrijk is voor je patiënt.’

Andere zorgrealiteiten

Werken in het buitenland confronteerde Mark met fundamenteel andere zorgrealiteiten. In Afrika zag hij hoe een moeder wegliep bij haar stervende kind, bang dat reanimatie zou leiden tot een gehandicapt leven dat ze niet kon dragen. In Australië merkte Mark hoe Aboriginal-kinderen anders werden behandeld. ‘In het Westen zijn we gewend om tot het gaatje te gaan om mensen in leven te houden. Andere landen laten je zien hoe cultuur, middelen en kijk op leven en dood zorg beïnvloeden. Dat relativeert.’

Naast zijn klinische werk vervulde Mark ook verschillende managementrollen. Als voorzitter van vakgroepen kreeg hij klachten over andere specialisten op zijn bureau, maar ook persoonlijk kreeg hij ermee te maken. ‘Als je 35 jaar lang elke dag 150 beslissingen neemt, gaat er een keer iets mis. Dat gebeurt, maar het blijft ingrijpend.’

Irritatie kun je je niet permitteren

Zijn eerst klacht kreeg Mark tijdens zijn opleiding. ‘Een kind kwam ’s nachts op de eerste hulp. Ik vond het niet heel ziek en liet het de volgende dag terugkomen. Later bleek het een ernstige hersenvliesontsteking te hebben met blijvende schade tot gevolg.’

De afhandeling duurde drie jaar. ‘Ik had het medisch misschien niet fout gedaan. Ik had het kind goed nagekeken, alles zorgvuldig vastgelegd en volgens de toen geldende protocollen was antibiotica niet noodzakelijk. Maar daar kun je achteraf over discussiëren.’

Wat hem het meest is bijgebleven, is de manier waarop hij overkwam. ‘Ik was moe, had net een half uur geslapen en dacht: ‘waarom moet ik uit bed komen voor een kind dat niet zo ziek is?’ Die irritatie zagen de ouders meteen. Ze schreven dat letterlijk in hun klacht en daar hadden ze gelijk in. Sindsdien denk ik elke keer bij vermoeidheid: ‘blijf rustig, blijf respectvol. Irritatie mag je niet uitstralen en kun je je zeker niet permitteren. Ouders zijn bezorgd om hun kind en komen niet voor niks.’

De klacht die pas jaren later kwam

Jaren later kreeg Mark een klacht over een kind dat hij twaalf jaar eerder had behandeld. ‘Een protocol over het moeten ‘overwegen’ van een procedure bleek tijdens mijn behandeling veranderd, maar dat wist ik destijds niet.’ Tegenwoordig kun je protocollen online aanklikken en zie je altijd de meest recente versie, legt hij uit. ‘Maar toen stonden ze gewoon ergens in de computer. Als er iets veranderde, kreeg je hooguit een mailtje van de beroepsvereniging en dan moest je zelf de oude versie vervangen. Bij tientallen, soms honderden protocollen is dat nauwelijks bij te houden.’

‘Het voelde alsof ik iets had gemist, of ik na de overweging toch een andere keuze had moeten maken in dit specifieke geval. Dat tastte mijn zelfvertrouwen aan. Je denkt: ‘wat heb ik in die twaalf jaar nog meer gemist?’’

Kort moment van erkenning

Mark had na deze klacht lang nodig om zijn vertrouwen terug te vinden. ‘Ik ben niet uitgevallen, maar ik voelde me niet vrij in mijn werk. Ik kreeg een enorme drang om dingen twee, drie keer te checken. Zelfs om terug te kijken naar oude dossiers. Gelukkig heb ik dat laatste niet gedaan. Ik wist: dit is irreëel. Pas na vier maanden dacht ik weer: ik kan dit gewoon.’

Wat hem het meest hielp was geen lang gesprek, maar een kort moment van erkenning. ‘Een collega wist van de klacht en sprak me twee keer kort aan. Hij zei: ‘Je moet weer de auto in, het circuit op. Niet remmen, maar gaan’.

Dat raakte precies de juiste snaar.’ Mark benadrukt dat veruit het meeste wel goed gaat. ‘Bij ons in het Diakonessenhuis krijgen we relatief weinig klachten. Gezien het aantal kinderen en de complexiteit van de zorg mogen we daar heel trots op zijn.’

Suggestie van een fout

Soms voelt het ongemakkelijk als er geld wordt uitgekeerd na een klacht die een claim is geworden. Niet omdat de situatie dat niet verdient, maar omdat de suggestie wordt gewekt dat er een fout is gemaakt. Mark: ‘Dan zeggen ouders: ‘We hebben geld gekregen, dus hij heeft het fout gedaan’. Maar dat is niet altijd zo. Soms is het puur omdat de situatie zo schrijnend was. Die uitkering kan voelen als een impliciete veroordeling.’

Van klacht naar contact

Mark pleit in het geval van een klacht voor snelle menselijke communicatie. ‘Als een klacht binnenkomt, bel ik dezelfde dag om te vragen wat ik kan doen. Dat haalt vaak de angel eruit, want mensen willen zich logischerwijs allereerst gehoord voelen.’ Zijn advies aan collega’s die te maken krijgen met een klacht? ‘Blijf werken, blijf in contact met je team en wees mild voor jezelf. Leer van wat er gebeurt. Want iedere klacht is ook een kans op groei.’