Toekomst van de zorg: stevige hervorming noodzakelijk

De regering stuurt op verandering via het Integraal Zorgakkoord (IZA) en andere programma’s om de toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg te waarborgen. Maar het ingeslagen pad naar verbetering blijft hobbelig en lijkt vooralsnog onvoldoende effect te hebben.

Te weinig medewerkers onder te hoge druk

Een van de meest dringende problemen is het tekort aan zorgpersoneel. Vooral in de langdurige zorg voor ouderen, de wijkverpleging en de ggz zijn er niet genoeg medewerkers om de vraag bij te benen. Zorgprofessionals ervaren bovendien een complexere zorgvraag en meer administratieve lasten. Deze situatie leidt tot een verhoogde werkdruk en mentale last, wat weer bijdraagt aan ziekteverzuim en burn-out onder zorgverleners.

Werkinrichting vraagt verandering

Tegelijkertijd verandert de houding van zorgprofessionals zelf: ze hechten steeds meer waarde aan een goede werk-privébalans en autonomie in hun werk. Dit is niet alleen belangrijk om personeel te behouden, maar ook om nieuw talent aan te trekken. Gerichte oplossingen, zoals zelfroosteren en het bieden van flexibiliteit, kunnen werkstress verminderen en werkgeluk vergroten. Zorginstellingen moeten niet alleen investeren in meer personeel, maar ook in het verbeteren van werkomstandigheden en het welzijn van hun medewerkers.

Betaalbaarheid en toegankelijkheid in gevaar 

Door inflatie en hogere loonkosten stijgen de kosten voor zorg flink. Het basispakket van de zorgverzekering en de langdurige zorg zijn in 2024 respectievelijk met 7,4% en 9% gestegen​ (RIVM). Vergrijzing en de daarmee samenhangende complexe zorgvraag vormen daarnaast een belangrijke kostenfactor. Het aantal 75-plussers blijft toenemen, wat de vraag naar ouderenzorg en wijkverpleging sterk doet groeien (Zorginstituut Nederland). Deze stijgende kosten vormen een bedreiging voor de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg en maken het noodzakelijk om prioriteiten te stellen in het zorgaanbod.

De rol van mondige en kritische patiënten 

Door het tekort aan personeel kan zorg niet altijd tijdig en met hoge kwaliteit worden geleverd​. Zorgverleners krijgen ook te maken met patiënten die actief participeren en kritisch zijn over de kwaliteit van zorg. Deze ontwikkeling hangt samen met de toegenomen beschikbaarheid van informatie via internet en apps. Dit kan voordelen maar ook uitdagingen opleveren. Beter geïnformeerde patiënten zijn meer betrokken bij hun zorgproces en kunnen hogere verwachtingen stellen. Die zijn soms moeilijk te vervullen met de huidige druk op de zorgsector. Goede communicatievaardigheden en een flexibele houding van zorgprofessionals zijn nodig. De mondigheid van zorgvragers speelt ook een rol in de verschuiving naar meer gepersonaliseerde zorg en de integratie van technologie, wat patiënten meer controle geeft over hun eigen gezondheid​.

Medische desinformatie extra last

Ook worden patiënten steeds meer beïnvloed door sociale media, wat vaak leidt tot een toename van medische desinformatie. Meer dan de helft van de artsen komt regelmatig patiënten tegen die foute informatie hebben gevonden via sociale media (NOS). Het corrigeren van dergelijke misverstanden kost veel tijd en verhoogt de werkdruk van zorgverleners flink. Bovendien zien artsen steeds vaker dat patiënten wantrouwender zijn geworden, deels door verkeerde informatie online. Dit kan leiden tot spanningen tijdens consulten.

Investeer in technologische transformatie 

Om de zorg toekomstbestendig te maken, kijkt men naar technologische oplossingen zoals e-health, AI, robotica en digitalisering. Deze innovaties kunnen helpen om zorg efficiënter te organiseren en de werkdruk te verminderen, bijvoorbeeld door de inzet van hulpmiddelen die patiënten zelfstandiger maken. Wel vraagt deze technologische transformatie investeringen in scholing van het personeel en in infrastructuur voor cyberbeveiliging.

Slimmere zorgverlening

Innovatieve programma's zoals de Stimuleringsregeling Technologie in Ondersteuning en Zorg (STOZ) worden ondersteund door de overheid en bieden subsidies voor de ontwikkeling en implementatie van digitale processen. Denk aan beeldzorg, medicijndispensers en predictive analytics. Andere voorbeelden zijn de implementatie van voorspellende analyses in ziekenhuizen en het programma Innovatie-impuls Gehandicaptenzorg. Deze programma's en toepassingen verbeteren niet alleen de zorgkwaliteit, maar kunnen ook de werkdruk verminderen door slimmere zorgverlening en betere patiëntuitkomsten te realiseren.

Is passende zorg de heilige graal? 

Het huidige kabinet zet sterk in op efficiënte en toekomstbestendige zorg via het IZA en het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). Deze programma’s zijn gericht op passende zorg: zorg die aansluit op de specifieke behoeften van patiënten en zo veel mogelijk in hun eigen leefomgeving kan worden geleverd. De regering moedigt zorginstellingen aan om meer samen te werken en de zorg anders te organiseren, zodat ouderen bijvoorbeeld langer thuis kunnen blijven wonen met de juiste ondersteuning. Dit verlicht de druk op verpleeghuizen, maar vraagt ook om een grotere betrokkenheid van mantelzorgers​.

Slimme woonvormen, meer gemak 

Tegelijkertijd groeit de discussie over de terugkeer van verzorgingshuizen of alternatieve woonvormen, zoals geclusterd wonen. Deze aanpak maakt zorgverlening makkelijker en vermindert de eenzaamheid onder ouderen. Het biedt bovendien een oplossing voor de hoge belasting van thuiszorg, waar veel tijd verloren gaat aan reizen tussen cliënten. Slimme woonvormen zouden dus zowel de kwaliteit van zorg als het welzijn van ouderen kunnen verbeteren.

Verduurzaming ook voor kostenreductie 

Duurzaamheid wordt steeds belangrijker in de zorgsector, omdat deze sector verantwoordelijk is voor een aanzienlijk deel van de CO₂-uitstoot. Initiatieven gericht op verduurzaming worden gestimuleerd, zoals efficiënter beheer van materialen en afvalvermindering. Dit draagt niet alleen bij aan het milieu, maar kan op de lange termijn ook kosten besparen. Klimaatverandering heeft daarnaast een directe invloed op de gezondheid van de bevolking, bijvoorbeeld door hittegolven en luchtvervuiling, wat de zorgvraag verder beïnvloedt​.

Uitdagingen vragen samenwerking en aanpassing 

De Nederlandse zorgsector staat op een keerpunt. Om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, zijn grote veranderingen nodig op het gebied van personeelsbeleid, duurzame organisatie en technologische innovatie. Dit vraagt om intensieve samenwerking tussen zorgorganisaties, professionals en de overheid, waarbij grenzen tussen sectoren en disciplines worden doorbroken. Domeinoverstijgende samenwerking is essentieel, bijvoorbeeld tussen ziekenhuizen, langdurige zorg en wijkverpleging, om zorg integraal en efficiënt te organiseren.

Preventie speelt sleutelrol

Daarnaast moeten zorgorganisaties elkaar versterken door kennis en middelen te delen, zoals bij de implementatie van digitale technologieën en nieuwe werkprocessen. Preventie speelt hierbij een sleutelrol. Door de focus te verschuiven van behandelen naar voorkomen, kan de druk op zorgverleners worden verminderd en de algehele gezondheid van de samenleving verbeteren. Denk aan programma’s, mede vanuit de overheid, gericht op leefstijlverbetering, vroegsignalering van chronische aandoeningen en het stimuleren van gezonde werkomgevingen. Die kunnen niet alleen zorgkosten besparen, maar ook de kwaliteit van leven verhogen.

Alle hens aan dek

Het regeringsbeleid biedt een basis, maar het succes hangt af van de mate waarin overheid, zorgprofessionals en organisaties gezamenlijk innovatieve, duurzame én preventieve oplossingen weten te ontwikkelen. Alle hens aan dek. Goede samenwerking en baanbrekende innovaties zijn onmisbaar om de zorg in Nederland beter bestand te maken tegen toekomstige uitdagingen.

VvAA ondersteunt in uitvoering 

Als VvAA bieden we verschillende oplossingen die zorgprofessionals en -organisaties kunnen ondersteunen bij de uitdagingen in de zorg. Door onze verzekeringen en diensten te combineren, dragen we bij aan een verbeterde werk-privébalans, minder administratieve lasten, en een veiligere werkomgeving.​

Bronnen:
Nederlandse Zorgautoriteit
RIVM
Zorgbord
​Zorgsubsidiekalender
Randstad
Zorgvisie
ONVZ
ZorgGids Nederland
MedicalFacts.nl