Oorzaken ziekte­verzuim in de zorg en verzuim­aanpak

Het ziekteverzuim in de zorg stijgt en is gemiddeld het hoogst in vergelijking met andere sectoren, blijkt uit cijfers van CBS en PGGM/Vernet. Dat het ziekteverzuim onder zorgpersoneel juist toeneemt, geeft onrust. De zorg staat onder hoge druk. De gevolgen voor zorgprofessionals en zorgorganisaties zijn zichtbaar: hogere werkdruk, langere uitval en een groter risico op nóg meer verzuim. Maar: als werkgever heb je invloed op oorzaken van verzuim.

Verzuim in de zorg en elders

Volgens CBS-cijfers lag het verzuim in de sector gezondheids- en welzijnszorg in 2024 gemiddeld op 7,3%, tegenover 5,2% in de rest van de arbeidsmarkt. In het eerste kwartaal van 2025 steeg dit in de zorg naar 8,1%. De branche verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) kwam in het eerste kwartaal van 2025 zelfs uit op 9,7%.

De belangrijkste aanjagers van ziekteverzuim zijn in 2024 en begin 2025 vergelijkbaar met eerdere jaren. Griep en verkoudheid zorgen traditioneel voor veel uitval in de wintermaanden. Daarnaast neemt psychisch verzuim toe. Medewerkers melden vaker stress, hoge werkdruk, overbelasting of burn-outklachten. Dat zien we terug in de stijging van het langdurig verzuim.

Ziekteverzuim in de zorg: 6 oorzaken

Verzuim is een groeiend probleem in de zorg: het heeft impact op de continuïteit, kwaliteit van zorg en kosten. Veel verzuim komt door factoren waar je als werkgever invloed op hebt en actief op kunt sturen.

1. Fysieke klachten
   Denk aan: rug-, nek- en RSI-problemen. Hoe die ontstaan: langdurig staan, tillen, herhalende bewegingen, niet-ergonomische werkhouding. Effect op verzuim: klachten kunnen chronisch worden, genezing duurt langer, terugval mogelijk.
2. Psychische klachten (stress / burn-out)
   Oorzaken: emotionele belasting, omgaan met ziekte/situaties van cliënten, gebrek aan mentale rust. Signalen: prikkelbaarheid, vermoeidheid, slaap- of concentratieproblemen. Gevolgen: langere uitval en vaak begeleiding nodig om weer goed terug te keren in het werk.
3. Hoge werkdruk of langdurige overbelasting
   Oorzaken: onderbezetting, te weinig personeel, overuren, onrealistische planning. Resultaat: verhoogde kans op fouten, vermoeidheid, demotivatie. Impact: minder energie, sneller uitval, ontevreden medewerkers en verloop.
4. Conflicten of verstoorde werksfeer
   Mogelijke problemen: onduidelijke rolverdeling, slechte communicatie, pesterijen of onderlinge spanningen. Hoe dat bijdraagt aan verzuim: stress, onveilig gevoel, verminderde motivatie, uitval door psychische klachten.
5. Privéomstandigheden
   Denk aan mantelzorg, thuissituaties, chronische privé-stress, leefomstandigheden. Waarom dit invloed heeft: privé en werk zijn vaak moeilijk te scheiden in zorgsector; privéproblemen nemen mee naar werk. Gevolg: verhoogd risico op verzuim, onbetrouwbare beschikbaarheid, verhoogde stress.
6. Ongezonde leefstijl
   Voorbeelden: te weinig slaap, weinig beweging, slechte voeding. Waarom relevant: verlaagd herstelvermogen, verhoogd risico op klachten of burn-out. Link met andere oorzaken: leefstijl versterkt fysieke of mentale klachten.

Aanpak ziekteverzuim

Grip krijgen op ziekteverzuim in de zorgsector vraagt om een gerichte en intensieve aanpak. Als zorgorganisatie kun je maatregelen nemen om het verzuim terug te dringen:

• Preventie en vitaliteitsprogramma’s
  Investeer in de gezondheid en het welzijn van medewerkers met gezondheidsprogramma's. Dit kan bijdragen aan een lagere verzuimcijfers. Denk aan workshops over stressmanagement, goede ergonomie en leefstijl. Bevorder een gezonde leefstijl: beweegmomenten, gezonde voeding op de werkplek, bewustzijn over slaap en ontspanning.
• Goede werkomstandigheden
  Bied een veilige en gezonde werkplek om fysieke overbelasting te voorkomen. Bijvoorbeeld door hulpmiddelen in te zetten bij zware werkzaamheden en werkplekken ergonomisch in te richten. Monitor de werkdruk: plan realistisch, voorkom structureel overwerk en overbelasting. Stimuleer een veilige, open werksfeer: heldere rolverdeling, goede communicatie, aanpak van conflicten.
• Psychologische ondersteuning
  Toon aandacht voor privédruk: flexibele werktijden, begrip voor mantelzorg of persoonlijke omstandigheden. Investeer in mentale gezondheid: ruimte voor pauze, intervisie, steun bij emotionele belasting. Omdat die in de zorg hoog kan zijn, is het belangrijk om medewerkers toegang te geven tot vertrouwenspersonen of bedrijfspsychologen. Die kunnen personeel ondersteunen om de werk gerelateerde druk te verwerken.

Ondersteuning bij verzuim in de zorg

Verzuim kent dus allerlei oorzaken, vaak in een combinatie. Door als werkgever de oorzaken te herkennen en aan te pakken, kun je ziekmeldingen verminderen. Merk signalen tijdig op, maak een open dialoog mogelijk en voer een structureel beleid. VvAA biedt zorgorganisaties en zorgprofessionals ondersteuning en advies om verzuimbeleid op te zetten of te verbeteren. Denk aan:

• Risicoanalyse en preventie
  We helpen zorgorganisaties bij het vinden van de grootste risicofactoren voor ziekteverzuim, zodat je preventieve maatregelen kunt nemen.
• Verzuimverzekeringen voor financiële zekerheid
  Je kunt verschillende verzekeringen vergelijken, zoals de Verzuimverzekering en de Verzuim-ontzorg-verzekering, en aanvullende dekkingen kiezen.
• Ondersteuning bij ziekteverzuim en re-integratie
  We ondersteunen zorginstellingen met advies, begeleiding en interventies op de werkvloer en een verzuimoplossing afgestemd op je beroepsgroep en CAO.

Aanpak ziekteverzuim in zorg noodzakelijk 

Waar in sommige sectoren het verzuim stabiliseert, laat de zorg een ander beeld zien. Het verzuim blijft hoog en de verzuimduur neemt toe. Een gerichte, intensieve aanpak blijft daarom nodig. Geef op tijd aandacht aan werkdruk, preventie en goede ondersteuning bij verzuim. Dan kun je als zorgorganisatie uitval beperken. Ook passende verzuimverzekeringen helpen om risico’s te beheersen en continuïteit te waarborgen. Zo houd je de werkdruk hanteerbaar en de kwaliteit van zorg op niveau.