Kabinet: zzp-model­overeen­komsten nog even overeind

Recente kabinetsbrief

Dit laat staatssecretaris Idsinga van Fiscaliteit en Belasting­dienst op 6 september weten in zijn brief aan de Tweede Kamer. Deze brief is mede ter voorbereiding op het zzp-debat van de Tweede Kamercommissie SZW op 12 september. Wat betekent dit allemaal?

Handhaving 1 januari opgepakt

De brief geeft een bevestiging dat de reguliere handhaving weer van start gaat op 1 januari 2025. Omdat het kabinet zich ‘realiseert dat de opheffing van het handhavings­moratorium een spannend moment voor werkgevenden en werkende kan zijn, …’ zal de Belastingdienst bij constatering van schijn­zelfstandigheid het eerste jaar nog terughoudend zijn om zogenoemde ‘vergrijpboetes’ op te leggen. Partijen moeten dan wel aantonen actief bezig te zijn met het juist kwalificeren van de arbeidsrelatie (loondienst of zelfstandig). De Belastingdienst legt normaliter vergrijpboetes op bij verwijtbare afwijking van wet- en regelgeving. De hoogte is afhankelijk van de mate van opzet en/of schuld.  

Vergrijpboete niet grootste probleem

Het is de vraag of dit een ruimhartige geste is. Het belangrijkste risico dat de opdrachtgever loopt, is de naheffing van loonheffing en premies werknemersverzekeringen, vermeerderd met belastingrente en verzuimboete voor te laat aan de afdrachtsplicht voldoen. De kosten hiervan zijn aanzienlijk hoger dan een eventuele vergrijpboete, waarvan sowieso de vraag is of de Belastingdienst die eenvoudig kan opleggen in dergelijke situaties. 

Model­overeenkomsten uit­gefaseerd

Net voor de zomer gaven we al aan dat de zzp-model­overeenkomsten op de tocht stonden. Dit zijn door de Belastingdienst goedgekeurde model­overeenkomsten voor werken buiten dienstbetrekking en hebben in de regel een looptijd van 5 jaar. Idsinga schrijft nu dat de fiscus deze termijn eerbiedigt. Daarna worden ze echter niet meer verlengd en kunnen samenwerkende partijen er geen fiscale waarde meer aan ontlenen. De Belastingdienst beoordeelt daarnaast ook geen nieuwe model­overeenkomsten meer. Scenario’s van mogelijke intrekking van de model­overeenkomsten op 1 januari 2026 (beoogde inwerkingtreding van de Wet Verduidelijking beoordeling arbeids­relaties, Vbar) of wellicht zelfs al op 1 januari 2025 (de hervattingsdatum van de handhaving) zijn hiermee van de baan. 

Einddatum model­overeenkomsten?

De geldigheidsduur van de overeenkomsten verschilt per beroepsgroep en het hangt af van de beoordelingsdatum. Voor de zorgsector lopen de meeste af in 2026, 2027 of 2028. Ze zijn terug te vinden via het overzicht van alle model­overeenkomsten. Na deze datum zijn er geen rechten meer aan te ontlenen voor het werken buiten dienstbetrekking. 

Werken volgens overeenkomst

En wat betekent het vanaf komende 1 januari, als de Belastingdienst de reguliere handhaving op schijn­zelfstandigheid heeft hervat? Wordt er gewerkt met een geldige, passende, model­overeenkomst? Dan is de daadwerkelijke en strikte naleving ervan essentieel. Immers: de dienst beoordeeld de feiten en omstandigheden in de praktijk. De model­overeenkomst is geen vrijbrief. In zijn of haar oordeels­vorming kan de inspecteur mogelijk tot een andere conclusie komen dan opdrachtgever of zzp’er zelf, met alle onaangename gevolgen van dien. Momenteel zijn we vanuit VvAA in gesprek met de Belastingdienst om meer duidelijkheid te krijgen over wat zij precies verwachten van opdrachtgevers en zzp’ers verwacht.

Zonder model nog lastiger

Is de geldigheidsduur van een modelovereenkomst straks verstreken of bestaat er geen voor een bepaalde beroepsgroep of situatie geen overeenkomst? Ook dan moeten opdrachtgever en zzp’er samen beoordelen of er sprake is van een arbeids­overeenkomst of dat de zzp’er daadwerkelijk zelfstandig is. Maar dan ook nog zonder een richtinggevend hulpmiddel als de modelovereenkomst. Helemaal niet eenvoudig, want de basis is het Burgerlijk Wetboek, waar de arbeidsovereenkomst in zeer algemene termen staat beschreven. Een ‘open norm’ met werkgeversgezag als de kern. Rechtelijke uitspraken geven hier verdere invulling aan. Deze ‘jurisprudentie’ geeft een nogal divers beeld en is moeilijk toe te passen op de eigen situatie. 

Deliveroo-arrest als handvat

Een gezaghebbende uitspraak is de Deliveroo-zaak. Daarin oordeelde de Hoge Raad in 2023 dat de Deliveroo-bezorgers werknemers zijn in plaats van zzp’ers. Deze zaak is op dit moment  het meest gebruikte kader om een arbeidsrelatie te beoordelen. Maar het is zeker niet eenvoudig voor een zorgverlener om tot een betrouwbare eindconclusie te komen. Een aantal voorbeelden van gezagsindicaties zijn:

1. Aard en duur van de werkzaamheden (structureel en voor onbepaalde tijd).
2. Wijze van vaststelling werkzaamheden en werktijden (weinig invloed van de werkende).
3. Inbedding van het werk en de werkende (meegaan in de ‘huisregels’ en deelnemen aan bedrijfs­bijeenkomsten).

Wetsvoorstel Vbar

De Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties is weliswaar ‘slechts’ een wetsvoorstel (beoogde inwerkingtreding 1 januari 2026). Maar omdat het gebaseerd is op de jurisprudentie van de afgelopen jaren is, en sterk lijkt op de Deliveroo-elementen, is dit ook geen onlogisch handvat. De in het Vbar-schema beschreven hoofdelementen van gezag en zelfstandig ondernemerschap staan hierin wat gestructureerder weergegeven en zijn uitgewerkt in bijbehorende indicaties. Hiermee tot een eindoordeel komen is echter nog steeds een lastige exercitie, schreven wij al eerder. 

Overleg met Belastingdienst en VWS

VvAA voert, samen met beroepsorganisaties FMS, KNMT en LHV, overleg met de Belastingdienst en het ministerie van VWS. Dit overleg richt zich op de vraag hoe zorgverleners en -aanbieders straks moeten beoordelen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Zeker als straks de houdbaarheids­datum van de model­overeenkomsten is verstreken, is de vraag in welke situaties een zorgverlener nog wél als zzp’er kan werken? VvAA houdt u op de hoogte van de voortgang.