Grens­over­schrijdend gedrag in de zorg: wat te doen?

Wat is grens­over­schrijdend gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag omvat meer dan fysiek seksueel gedrag. Het kan ook gaan om persoonlijk digitaal contact (bijvoorbeeld via de app), verbale agressie, pesten, intimidatie of discriminatie. In de kern gaat het om niet professioneel gedrag. Aanrakingen van de patiënt in afwijking van een beroepsnorm kunnen ook als grensoverschrijdend worden gezien.

Er zijn verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag: dat van de patiënt, van de zorgverlener en tussen zorgverleners. De laatste 2 lichten we nader toe.

Wat u kunt doen als werkgever

• Bespreek regelmatig met medewerkers hoe u omgaat met grensoverschrijdend gedrag en het kunt voorkomen.
• Zorg voor een veilige cultuur waarin gevoelens, dreiging van het naderen van grenzen et cetera bespreekbaar zijn.
• Zorg voor een procedure waarin staat hoe medewerkers grensoverschrijdend gedrag kunnen melden. Beschrijf ook de (mogelijke) vervolgstappen.
• Neem signalen serieus, maar niet direct voor waarheid aan.
• Voer zorgvuldig onderzoek uit, eventueel via een onderzoekscommissie (hoor en wederhoor).
• Zet gepaste stappen, van een gesprek tot beëindiging van een contract.
• Houd rekening met de belangen van alle betrokken partijen. Dus ook met die van de vermeende dader (de medewerker).
• Let op uw Wkkgz-meldplichten.

Wat u kunt doen als werk­nemer

• Volg de beroepsnormen, inclusief een eventuele interne gedragscode.
• Wees alert op signalen, ook bij collega’s of opleidingen.
• Ben er bewust van dat grensoverschrijdend gedrag altijd verwijtbaar is, ook al neemt een ander het initiatief en/of lijkt het gelijkwaardig. Bij twijfel, maak het intern bespreekbaar.
• Wees transparant over eigen grensoverschrijdend gedrag.
• Roep tijdig deskundige juridische bijstand in als u wordt beschuldigd.
• Bespreek een vermoeden van grensoverschrijdend gedrag van een collega met uw collega en/of leidinggevende.
• Schakel eventueel een vertrouwenspersoon in.

Wie mag een tucht­klacht indienen?

Iedereen kan een klacht over grensoverschrijdend gedrag indienen, maar alleen een ‘klachtbevoegde’ wordt ontvankelijk verklaard. Dat kunnen zijn: de patiënt (en onder omstandigheden de partner), werkgevers of collega’s (met direct eigen belang gericht op de zorg), opdrachtgevers en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Aansprakelijkheid bij grens­overschrijdend gedrag

Bent u werkgever of opdrachtgever? Dan bent u wettelijk verplicht om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Doet u dat onvoldoende, dan kunt u daarvoor aansprakelijk worden gehouden. Ook ten opzichte van een patiënt kunt u aansprakelijk zijn bij grensoverschrijdend gedrag door een zorgverlener.

Medewerkers kunnen op hun beurt aansprakelijk zijn bij onderling grensoverschrijdend gedrag. Maar ook in geval van valse beschuldigingen.

IGJ-meldplicht: verplicht en niet onder­handel­baar

Seksueel grensoverschrijdend gedrag van een zorgverlener ten opzichte van een patiënt wordt gezien als ‘geweld in de zorgrelatie’ in de zin van de Wkkgz. Dit moet u binnen 3 werkdagen na constatering melden bij de IGJ. Deze meldplicht geldt ook bij vertrek van een zorgverlener door ernstig disfunctioneren.

Welke tucht­maatregelen zijn mogelijk?

Bij grensoverschrijdend gedrag van een zorgverlener naar een patiënt is de minimale maatregel in de regel een (al dan niet voorwaardelijke) schorsing.

Bij grensoverschrijdend gedrag tussen collega’s ligt de nadruk minder op schorsing. Hier volstaat soms een waarschuwing of berisping, op voorwaarde dat de zorgverlener ervan heeft geleerd en de situatie niet structureel is.

Van preventie naar aanpak

Kortom, zorgorganisaties kunnen veel doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Maar als het dan toch gebeurt, dan is het goed om daarvoor een procedure te hebben vastgesteld. En om te weten welke trajecten (tucht, aansprakelijkheid, IGJ) kunnen volgen.