Gelijkwaardige communicatie begint bij bewustwording

Pamela te Kulve, teamcoach bij VvAA en facilitator van Zin in Zorg, ziet dagelijks hoe (non-verbaal) gedrag de gelijkwaardigheid in de communicatie ondermijnt. ‘Hoe u luistert, aanspreekt of juist zwijgt, is voor 93% bepalend voor de sfeer. Wat u zegt, dus de inhoud, telt maar voor 7%,’ vertelt Pamela.

Ze vervolgt: ‘Vaak beseffen mensen pas tijdens een workshop: “Ik dacht dat ik er alleen last van had, maar nu zie ik dat ik het ook voed.” Dat moment van inzicht verandert de toon. Van wijzen naar nieuwsgierig kijken.’

Openhartig luisteren en vrijmoedig spreken

Voor gelijkwaardige communicatie zijn twee dingen nodig: openhartig luisteren en vrijmoedig spreken, zoals Frank Weijers het treffend verwoordt. Vrijmoedig spreken gaat over u vrij voelen om te zeggen wat u wilt zeggen en over de moed om zich uit te spreken wanneer u zich juist niet vrij voelt.

Openhartig luisteren betekent uw hart openen voor een andere werkelijkheid dan die van uzelf. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het allerminst. ‘We dragen allemaal vooroordelen met ons mee, filters die bepalen wat we wel of niet horen in wat de ander zegt,’ legt Pamela uit. ‘Besef: een ander is pas écht bereid om naar u te luisteren, als hij of zij zich eerst gehoord voelt.’

Meer dan praten: het grotere geheel zien

Communicatie draait niet alleen om woorden, toon of gedrag, maar ook om de patronen waarin u met elkaar terechtkomt. Iedereen maakt deel uit van een groter systeem: het team, de praktijk, de organisatie, en uiteindelijk ook de bredere (medische) werkcultuur. Dat systeem beïnvloedt u, vaak onbewust. Tegelijk heeft u er ook invloed op. In wat u toelaat, versterkt of juist doorbreekt.

Pamela: ‘Soms denkt u: normaal zou ik zoiets nooit doen, en toch doet u het. Uw manier van communiceren is ook een reactie op de plek die u inneemt in het geheel. U stemt af op wat er (on)uitgesproken wordt, op wat hoort of juist niet mag. En dat beïnvloedt uw gedrag.’ Juist door niet alleen naar het individu, maar ook naar het geheel te kijken, ontstaat er ruimte voor beweging. Het helpt om te zien: u bent niet de oorzaak van dit patroon, maar u bent er wél onderdeel van en dus mede verantwoordelijk.

Als de sfeer zo onveilig voelt dat vrijmoedig spreken niet lukt, ligt daar een gezamenlijke opgave. ‘Dan is het aan ons allemaal om bij te dragen aan een cultuur waarin het wél oké is om u uit te spreken en waarin stemmen gehoord kunnen worden.’

Van ik naar wij

De behoefte aan gelijkwaardigere communicatie raakt aan iets groters: een gezonde werkcultuur waarin iedereen zich gezien en gehoord voelt. De VvAA-campagne Wat voor collega bent u? #vaniknaarwij, binnen het bredere programma Zin in Zorg, geeft daar woorden en beelden aan. VvAA nodigt zorgprofessionals uit tot reflectie: Wat voor collega bent u? Wat geeft u door, bewust of onbewust? Kiest u voor aanspreken of afreageren? Voor luisteren of wegkijken?

Pamela sluit af: ‘Zorg draait vaak om geven. Maar dat betekent niet dat u altijd moet inschikken. Het gaat juist om ruimte durven innemen, grenzen aangeven en het gesprek aangaan. Ook als het schuurt. Communicatie is daarin geen einddoel, maar een beginpunt. Niet om alles glad te strijken, maar om elkaar beter te begrijpen.’

Zin in Zorg Workshop: Wat voor collega bent u?

Gedrag werkt door. Ook in positieve zin! Wilt u leren hoe om te gaan met de Circle of Yelling? Samen met trainingsactrice Kim van Zanten (bekend als arts in de video ‘Wat voor collega bent jij’) gaat u in een veilige setting met elkaar in gesprek.

In deze interactieve workshop oefent u met openhartig luisteren en vrijmoedig (aan)spreken. Wat is het effect en hoe versterkt dat de samenwerkingsrelatie? Voor iedereen die wil bijdragen aan een open en veilige werkcultuur.

Deze workshop is exclusief voor VvAA-leden. In-company trainingen zijn ook mogelijk. Voor meer informatie of aanmelden, neem contact met ons op via info@zininzorg.nl