In hoeverre mag een zorgverlener social media gebruiken?

Social media

Bij het gebruik van social media is het van belang om de regels omtrent het beroepsgeheim in acht te nemen. Social media is een verzamelnaam voor alle online platformen die interactie mogelijk maken tussen de gebruikers. Denk bijvoorbeeld aan Facebook, Twitter, LinkedIn en YouTube. Ook WhatsApp wordt daar vaak onder begrepen. Social media bieden de mogelijkheid om informatie te verzamelen, kennis met elkaar te delen en gemakkelijk met elkaar te communiceren. En ook om zichzelf te profileren.

Beroepsgeheim

Vanwege het beroepsgeheim mag via social media geen informatie met derden worden gedeeld die tot een patiënt herleidbaar is, tenzij de patiënt daarvoor toestemming heeft gegeven. Als die toestemming wordt gevraagd, dan moet daarbij duidelijk worden aangegeven welke informatie op welke manier aan wie wordt verstrekt. Pas dan is namelijk sprake van een zogenaamde gerichte toestemming. ‘Niet tot een individu herleidbaar’ betekent overigens vaak niet dat volstaan kan worden met weglating van de naam van de patiënt. De desbetreffende persoon moet namelijk ook niet door de omschrijving van de casus of via bijvoorbeeld een foto kunnen worden herkend.

Beveiligingsniveau

Ten tweede moet rekening worden gehouden met het beveiligingsniveau van het sociale medium. Het medium Whatsapp is (helaas) niet optimaal beveiligd. Het wordt daarom afgeraden om bijvoorbeeld laboratoriumuitslagen via de app aan patiënten door te geven. Dat kan wel via een (beveiligd) patiëntenportaal. Let erop dat ook als de patiënt expliciet vraagt om deze manier van informatie uitwisselen, je als hulpverlener instaat voor op veilige manier versturen van informatie. Er zijn overigens wel (beveiligde) messenger-apps die speciaal voor zorgprofessionals zijn ontwikkeld, zoals Siilo en Zorg Messenger. 

Professionele rol

Bij social media moet ook altijd worden gelet op de professionele rol. Een meer vriendschappelijk contact met een patiënt dient te worden vermeden. Wanneer een patiënt de zorgverlener uitnodigt als ‘vriend’ op een sociaal netwerk, dan kan die de patiënt het beste worden geïnformeerd dat het aanbevolen wordt om geen online vriendschappelijk contact met patiënten aan te gaan. En dat daarom de uitnodiging wordt afgewezen.

LinkedIn is een professioneel platform. Als het ook als zodanig wordt gebruikt door de zorgverlener (en dus geen berichten over privé-activiteiten daarop worden geplaatst en/of via de berichtentool contact wordt onderhouden met de patiënt), dan kan daarop prima een connectieverzoek van een patiënt worden geaccepteerd.

Kritische geluiden

Tot slot is van belang stil te staan bij het uiten van kritische geluiden via social media. Zo werd eind 2022 een arts door een tuchtcollege berispt omdat hij in het kader van de coronapandemie (wetenschappelijk) ongefundeerde en ongenuanceerde uitlatingen onder een groot lekenpubliek had verspreid (in een tijd waarin er reeds sterke onrust bestond). Dit betekent niet dat niets is toegestaan, maar er moet wel worden opgelet wat wordt geplaatst. Zelfs als een hulpverlener dit als privé persoon doet, kan het een gegronde klacht opleveren als dit nauw raakt aan de hoedanigheid van de hulpverlener.

WhatsApp

Uit het voorgaande volgt dat WhatsApp onvoldoende veilig is om te gebruiken als communicatiemiddel met de patiënt. Als de WhatsApp-groep van de gz-psycholoog wordt gebruikt om elkaar advies te geven en de gegevens echt niet tot individuele patiënten herleidbaar zijn, dan is dat toegestaan. Wees wel bewust van het effect van wat er staat in het geval de inhoud publiekelijk wordt. Met betrekking tot karakteristieke foto’s wordt geadviseerd om toestemming te vragen aan de patiënt als die erin kan worden herkend (bijvoorbeeld een karakteristiek litteken in het gelaat). Kan dat niet, dan hoeft dat niet.

Het kan zijn dat er door de vorm van het online contact bijzondere regelgeving van toepassing is. De Gedragscode Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg (EGiZ) geeft bijvoorbeeld handvatten aan zorgaanbieders bij de naleving van de regelgeving met betrekking tot veilige elektronische uitwisseling van patiëntgegevens met andere zorgaanbieders. 

Richtlijnen en andere adviezen

Een aantal beroepsgroepen heeft ook eigen richtlijnen of andere adviezen. Zo heeft de KNMG de Handreiking Artsen en social media opgesteld. In de KNMG-richtlijn 'Omgaan met medische gegevens' worden ook de voorwaarden voor (zorgvuldige) elektronische gegevensuitwisseling en online contact beschreven. Zorgverleners doen er goed aan om de normen die voor hen gelden te volgen. Aan die normen wordt ook getoetst als een klacht wordt ingediend over het gebruik van een social medium.