Videoconsulten opnemen: regels rond het tonen en delen van beeldopnames

Geluidsopnames van een consult door de patiënt zijn al langer toegestaan, met of zonder medeweten van de zorgverlener. Deze opnames bieden de patiënt gelegenheid om later rustig terug te luisteren wat besproken is, eventueel in aanwezigheid van een vertrouwenspersoon. Ook beeldopnames van een fysiek consult vinden al langer plaats, met toestemming van de patiënt en de overige personen in beeld. Bijvoorbeeld voor opleidingen, ten behoeve van reflectie en verbetering in de zorgkwaliteit. Nu videoconsulten gangbaar worden, zullen ook deze vaker opgenomen worden.

Tekst gaat door onder de video:

Bewaren van opnames

Zorgverleners moeten zorgvuldig zijn bij het bewaren van beeldopnames van videoconsulten. Hoe lang de opname bewaard wordt, is afhankelijk van het doel van de opname. Dient de opname voor de behandeling en begeleiding van de patiënt (zorgdoel), dan behoort deze in beginsel tot het medisch dossier en geldt de bewaartermijn van 20 jaar. Dit geldt alleen als het bewaren van de opname noodzakelijk is voor het waarborgen van goede zorg en continuïteit van de dienstverlening.

Wordt de opname slechts eenmaal beoordeeld en is deze daarna niet meer van belang voor het zorgdoel, dan moet de opname worden verwijderd. In het dossier is een verslag van het videoconsult dan voldoende. Vindt de opname plaats voor een opleidingsdoel? Dan moet de opname na gebruik voor dit opleidingsdoel vernietigd worden. De opname wordt tot dat moment bewaard in het dossier van de zorgverlener in opleiding en niet in het medisch dossier.

Maken en delen van opnames

Zowel de zorgverlener als patiënt kan reden hebben om een videoconsult op te nemen. Beide partijen hebben daarbij verschillende rechten en plichten.

Opnames door een patiënt

Wil een patiënt een videoconsult opnemen voor privédoeleinden, dan is er geen toestemming van de zorgverlener nodig. De patiënt moet de zorgverlener wel vooraf informeren. Een beeldopname van een ander zonder diens medeweten is namelijk volgens het Wetboek van Strafrecht verboden.

De opname mag alleen voor privédoeleinden gebruikt worden, wat inhoudt dat deze kan worden gedeeld in een kleine kring van familie en vrienden. Dit geldt voor beeld­- én geluidsopnames. Wil een patiënt de opname openbaar maken, dan heeft hij wel expliciete toestemming van de zorgverlener nodig. De Hoge Raad benoemde eerder waar de grens ligt tussen privé- en openbaar gebruik. Een besloten Facebook-groep onder de 20 mensen wordt als privé gezien; vanaf 20 mensen als openbaar.

Opnames door een zorgverlener

Wanneer de patiënt herkenbaar in beeld komt, moet de zorgverlener toestemming vragen voor de opname van een videoconsult. De zorgverlener handelt namelijk beroepsmatig en niet voor privédoeleinden. Voor geldige toestemming is vereist dat de patiënt vooraf goed geïnformeerd is over het doel van de opname, hoe lang en waar deze wordt bewaard en met wie de opname wordt gedeeld. Het is niet voldoende als voor deze informatieverstrekking slechts wordt doorverwezen naar het privacystatement op de website. In het medisch dossier moet worden genoteerd dat er voor de opname toestemming is verkregen. Het is raadzaam om de patiënt nogmaals om toestemming te vragen als de opname al loopt en daarbij uiteraard ook het antwoord vast te leggen. Gaat het om een opname met een opleidingsdoel? Noteer de toestemming dan in het opleidingsdossier.

Maakt de opname deel uit van het medisch dossier, dan heeft de patiënt recht op een kopie. Behoort de opname tot het opleidingsdossier, dan heeft hij dit recht ook, tenzij het recht op bescherming van privacy van de zorgverlener in opleiding, of een ander die op de opname te zien of te horen is, zwaarder moet wegen.

Gebruik van opnames

In een procedure

De beslissing om een beeldopname wel of niet toe te laten als bewijs in een procedure over een klacht of een claim ligt uiteindelijk bij de rechter. We zien dat de rechter hierbij verschillende factoren meeweegt. Vaak is er een afweging van belangen: het belang dat de waarheid aan het licht komt versus het belang dat de privacy niet (onnodig) wordt geschonden. Bij het naar boven halen van de waarheid is de vuistregel dat dit resultaat wellicht op een andere en minder ingrijpende wijze kan worden bereikt dan via een privacygevoelige beeldopname. Ook wordt er op gelet dat er alleen privacygevoelige gegevens worden prijsgegeven die voor dit resultaat strikt noodzakelijk zijn.

Tot nu toe kwam het bij weinig uitspraken aan de orde dat de rechter zich moest uitspreken over het toelaten van een opgenomen videoconsult als bewijs voor een gegronde klacht of claim. Tuchtrechters lijken geneigd te zijn om geluidsopnames toe te laten als bewijs ter ondersteuning van de tuchtklacht. Ver­schillende bijkomende omstandigheden kunnen uitzonderingen veroorzaken. Zo oordeelde het Centraal Tuchtcollege eerder dat een geluidsopname niet als bewijs gold toen de betrokken patiënt de geluidsopname heimelijk had verricht zonder zelf deel te nemen aan het gesprek. Kortom, op voorhand kan niet worden uitgesloten dat de rechter de opname van een videoconsult toelaat als bewijs in een procedure.

Kwaliteitsvisitaties, intercollegiale toetsing of het onderzoeken van incidenten

Opnames mogen voor een ander doel dan oorspronkelijk vastgesteld worden gebruikt als het gaat om het gebruik van een opname van een videoconsult voor kwaliteitsvisitaties, intercollegiale toetsing of het onderzoeken van incidenten. De regelgeving over priva­cy en het beroepsgeheim biedt hiervoor ruimte, omdat genoemde kwaliteitsdoelen in het verlengde liggen van die van het medisch dossier of het opleidingsdossier. De toestemming van de patiënt en - in geval van een opleidings­dossier - die van de opleiding of opleider en degene die wordt opgeleid mag hierbij worden verondersteld, mits zij vooraf over het gebruik voor kwaliteits­doelen geïnformeerd worden, bijvoorbeeld via de website van de instelling of praktijk.

Meer informatie

Meer informatie over de regels met betrekking tot privacy en persoonsgegevens vindt u op de pagina 'AVG voor zorgverleners'.