Blog

Is veroudering te manipuleren?

5 februari 2018
Leestijd 7 min

Mensen zijn altijd op zoek naar meer, bijvoorbeeld: kennis, geluk, goddelijkheid en onsterfelijkheid. Dit laatste is door de snel ontwikkelende medische wetenschap en kennis niet meer alleen hoop, maar ook daadwerkelijk een belofte [1].

Lachende oudere man in sportschool.

Om “onsterfelijkheid” mogelijk te maken, moeten we eerst beter begrijpen wat het proces van veroudering betekent. Veroudering is het resultaat van een opeenhoping van veranderingen die plaatsvinden op zowel celniveau als op het niveau van de verschillende functies van onze geest en ons lichaam. Dit resulteert in een progressieve achteruitgang van de lichamelijke functies [2]. Nog geen 200 jaar geleden had geen enkel land in de wereld een gemiddelde levensverwachting hoger dan veertig jaar. Inmiddels is mede door de ontdekking van antibiotica, vaccinaties en het belang van betere hygiëne het prematuur overlijden verminderd. Hierdoor is de gemiddelde levensverwachting sindsdien verdubbeld [3]. De maximale levensduur is daarentegen niet heel veel veranderd en schommelt al een tijd rond de 120 jaar [1,3]. Deze leeftijd is op dit moment het hoogst haalbare doordat een mankement van het lichaam, als gevolg van veroudering, de dood toch altijd onvermijdelijk maakt.

De kern

Hoe kunnen we zo effectief mogelijk gezond ouder worden? De afgelopen jaren handelden we vanuit de visie dat we bij voorkeur bepaalde ziektes los van elkaar behandelen. Hoe behandel je kanker? Hoe behandel je hart- en vaatziekten? Maar als we alle kanker genezen, stijgt de levensverwachting maximaal vier jaar, doordat er dan weer andere ouderdomsziektes zijn waaraan men overlijdt. En voor hartziekten geldt een geschatte toename van maximaal drie jaar [4]. Het zou beter zijn dit bij de kern en tevens grootste risicofactor aan te pakken; de veroudering zelf. Als we dit proces kunnen vertragen, nemen de ziektes ook af.

Maar als we alle kanker genezen, stijgt de levensverwachting maximaal vier jaar, doordat er dan weer andere ouderdomsziektes zijn waaraan men overlijdt.

Low tech en high tech

Het tegengaan van veroudering kan zowel met een low tech of high tech aanpak. Onder low tech vallen de manieren waarop je zelf kunt bijdragen aan een langer en gezonder leven. In de zogenaamde blauwe zones, vijf gebieden op verschillende plekken in de wereld waar mensen significant gezonder en langer leven, blijken meerdere leefstijlkenmerken met elkaar overeen te komen. Het is belangrijk om te zorgen voor genoeg natuurlijke lichaamsbeweging en om een dagelijks moment van reflectie of ontspanning in te bouwen. Daarnaast is het hebben van een dagelijks doel belangrijk voor de zingeving binnen deze hechte gemeenschappen. Ook niet onbelangrijk is voeding. De inwoners van deze gebieden verzadigen zich tot niet meer dan tachtig procent, met groente en fruit als voornaamste bestanddelen van elke maaltijd [5].

Maar naast deze low tech aanpak om ouder te worden, focussen grote wetenschappers en bedrijven zich steeds meer op high tech. Google stopt miljarden euro’s in onderzoek naar het vertragen van veroudering of zelfs verjonging. Door het wijzigen van epi genetische processen, kan het verouderingsproces  beïnvloed worden. We weten dat veroudering deels in genetisch materiaal vastligt. De informatie om jong te zijn, blijft echter behouden in onze cellen, maar in de loop der tijd kunnen we deze minder goed aflezen. Door het geven van een goede ‘hint’ kun je dit proces weer op gang brengen [6]. Als een interventie kan zorgen dat dit genetische materiaal beter kan worden afgelezen, waarom zouden we dit dan niet onderzoeken? 

Heb je je ooit gerealiseerd dat een mens nieuwe jonge cellen kan aanmaken? Hoe kan een 30-jarige moeder een pasgeboren baby ter wereld brengen? Het is eigenlijk best opmerkelijk dat er herprogrammering plaatsvindt bij de bevruchting en er uit een ‘oud’ lichaam een nieuw leven kan worden gecreëerd. Zou je deze cellen niet ook voor jezelf kunnen gebruiken?

De informatie om jong te zijn, blijft echter behouden in onze cellen, maar in de loop der tijd kunnen we deze minder goed aflezen.

Wetenschappers hebben al een eerste succes geboekt in het vertragen van veroudering. Door genen aan te passen zijn ze er in geslaagd om de leeftijd van de caenorhabditis elegans worm en van fruitvliegjes te verdubbelen, en het leven van muizen met vijftig procent te verlengen [3,7]. Ze zijn bij muizen zelfs in staat deze jonger te maken. Oudere, inactieve muizen met een grijze vacht, kale plekken en osteoporose werden na herprogrammering van een aantal genen weer jong en actief [6,8]. Natuurlijk zijn muizen geen mensen en valt dit niet één op één toe te passen op ons, maar het laat wel zien dat veroudering te manipuleren is. Ook bij de mens zijn er al onderzoeken met hoopgevende resultaten. Een grote Engelse studie (n=180.926) liet zien dat diabetespatiënten die het anti-diabetes medicijn metformine slikten iets langer leefden dan niet diabetici [9].

Naast onderzoeken naar medicijnen zoals metformine, zijn er ook studies gedaan naar bijvoorbeeld het verlengen van telomeren (DNA-structuur aan het uiteinde van een chromosoom), het verwijderen van “versleten” cellen of het kweken van stamcellen. De verwachting is dat het niet één ontdekking is waardoor we honderd jaar langer zullen leven, maar een combinatie hiervan[6]. Dit heeft geleid tot de Longevity Escape Velocity theorie. Deze theorie houdt in dat je altijd net lang genoeg leeft om te profiteren van nieuwe biotechnologische ontdekkingen en daardoor in leven blijft. Volgens Peter Diamandis, een goeroe op het gebied van anti-aging,  bereiken de financieel en lichamelijk gezonde mensen dit al in 2036. Of zoals Bill Maris, oprichter van het anti-verouderingsproject Google Calico, het beschrijft: “Het lang genoeg leven om niet dood te hoeven gaan.”

Ethiek

Maar moeten we dit allemaal wel willen? Als de mens ouder wordt, heeft dat grote consequenties op zowel individueel als maatschappelijk niveau. Als de levensverwachting hoger wordt en we langer zullen leven, willen we graag een goede kwaliteit van leven. Dit houdt in dat je gezond en actief kunt zijn en hierin lichamelijk en mentaal niet gehinderd wordt. 

Door de nu nog hoge prijs van genetische modificatie zal deze techniek eerst beschikbaar worden voor gefortuneerden. Zo zou er een biologische kloof kunnen ontstaan tussen wel en niet gemodificeerden. Aan de andere kant heeft de geschiedenis bewezen dat dit geen probleem hoeft te zijn. In eerste instantie waren antibiotica ook alleen beschikbaar voor de rijken, maar al snel daalde de prijs exponentieel en kon iedereen ervan profiteren.

Als mensen ouder worden, zullen ze ook langer moeten werken. De pensioenleeftijd is immers gebaseerd op de levensverwachting. Als deze omhoog gaat, maar er niet langer wordt doorgewerkt, zullen de pensioenuitkeringen onbetaalbaar worden. Er zal een balans moeten blijven tussen degenen die de pensioenpremies betalen en zij die van het pensioen genieten. Zijn we wel bereid langer door te werken?

Wat als deze lange carrières werkelijkheid worden? Is er dan nog wel plaats voor jongeren in een verzadigde arbeidsmarkt? En een dictator zou bijvoorbeeld veel langer aan de macht kunnen blijven in plaats van gedwongen door ouderdom zijn macht te moeten afstaan.

Is het niet juist de sterfelijkheid die het leven betekenis geeft? Dat de waarde van het leven wordt bepaald door de eindigheid ervan[10]?

Maar moeten we dit allemaal wel willen?

Eeuwig leven?

Kunnen we eeuwig leven? Nee, nog niet, maar veroudering is nu al te manipuleren en de mogelijkheden daarvoor nemen steeds verder toe. Dat leidt binnen enkele tientallen jaren tot een significante toename van de gemiddelde leeftijd en ook van de maximale leeftijd. Op het eerste gezicht lijkt dit de wens van eenieder, maar ouder worden, heeft niet alleen positieve kanten. Moeten we dat willen, is de vraag.

Bronnen

[1] Harari, Y. N. (2016). Homo deus: A brief history of tomorrow.
[2] Cortvriendt, W. (2015). Hoe word je 100? Nederhorst den Berg: Uitgeverij Lucht BV.
[3] Posner, J., & Klein, E. (Directors). (2018, August 15). Explained - Can We Live Forever?
[4] Fortney, K. (Narrator). (2018, August 15). Explained - Can We Live Forever?
[5] Buettner, D. (2008, April) The Blue Zones. Lessons for Living Longer from the People who’ve Lived the Longest. National Geographic Books.
[6] Joosten, P., & Verburgh, K. (2018, May). Podcast: Veroudering omkeren, Biotechnologie & Voeding.
[7] Rogina, B., Reenan, R. A., Nilsen, S. P., & Helfand, S. L. (2000). Extended Life-Span Conferred by Cotransporter Gene Mutations in Drosophila. Science,290 (5499).
[8] Brown-Borg, H. M., & Bartke, A. (2012). GH and IGF1: Roles in Energy Metabolism of Long-Living GH Mutant Mice. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences,67A(6).
[9] Bannister CA, Holden SE, Jenkins-Jones S, Morgan CL, Halcox JP, Schernthaner G, Mukherjee J, Currie CJ. (2014) Can people with type 2 diabetes live longer than those without? Diabetes, Obesity and Metabolism
[10] Appiah, K.A. (Narrator). (2018, August 15). Explained - Can We Live Forever?

Over de auteur

Pim den Boer

student Geneeskunde

Expertise

Ik ben Pim den Boer, 22 jaar, en student Geneeskunde in Maastricht. Ik heb mijn bachelor afgerond en ben in februari 2019 gestart met mijn coschappen. Mijn interesse ligt vooral bij zorginnovaties.

Meer lezen?

Vrouw en twee mannen bekijken lachend iets op de computer
22 februari 2022
Leestijd 2 min

E-health: goede zorg anders geleverd

De inzet van e-health, informatie- en communicatietechnologie (ICT), biedt veel kansen in de zorg.

Uw praktijk overdragen - Een vrouw draagt praktijk over aan man en geeft hem een handdruk.
18 januari 2022
Leestijd 6 min

Overdracht praktijk heeft tijd nodig

In deze blog neemt Peter van Bakel u stap voor stap mee in het proces vanaf het moment dat duidelijk is wie interesse heeft in (gedeeltelijke) overname.

Agressie in de zorg: man komt op voor zijn gezin
1 december 2021
Leestijd 3 min

Agressie in de zorg: wat doe je eraan?

Zorgverleners krijgen steeds vaker te maken met agressie. Door corona komt daar nog een schepje bovenop. Lees hier hoe je agressief gedrag de-escaleert.

Close up van een voet die verband wordt
21 september 2021
Leestijd 3 min

Beslissing over zzp-webmodule en -handhaving is aan volgend kabinet

Van het huidige kabinet horen we niet meer of de zzp-webmodule in gebruik wordt genomen. Minister Koolmees verwijst naar opvolger in voortgangsbrief.

PrivacyverklaringAlgemene voorwaardenDisclaimerCookiegebruikCookie instellingen