Alle zorgprofessionals in loondienst?

Dwingende maatregelen

Middels allerlei dwingende (wettelijke) maatregelen wordt ernaar gestreefd de zorgprofessionals top-down te disciplineren in een gewenste politiek-bestuurlijke orde van steeds grotere organisaties. Als vanzelf leidt dit, nog afgezien van grote veranderingen in hun privéleven, tot een verandering van de positie van die zorgprofessionals ten opzichte van de patiënt, die daar lang niet altijd sneller beter van wordt.

Van soms zelfs 24/7 persoonlijke beschikbaarheid, gaan we naar dienstroosters van 24/7 feitelijke beschikbaarheid in teams. De hoofdbehandelaar bestaat niet meer en is vervangen door de regiebehandelaar. Ziekenhuizen zijn daar al langer een voorbeeld van, maar nu volgen ook fysiotherapeuten, apothekers, dierenartsen, tandartsen en huisartsen, die hun praktijken verkopen aan commerciële ketens.

Geen opvolging

Voortzetting van het oude model lukt niet meer omdat er geen opvolging wordt gevonden. Jonge, enthousiaste zorgprofessionals willen niet verantwoordelijk zijn voor (kleine) praktijken die overspoeld worden met top-down regeldruk en administratielast, maar willen vervolgens ook niet werken in een standaardritme van ongunstige arbeidsomstandigheden. Te veel werkdruk, te weinig vrijheid, te weinig eigen regie en autonomie, én een slechte werk-privébalans. Nog steeds kiezen de meeste jongeren een opleiding in de zorg vanuit intrinsieke motivatie om mensen of dieren beter te maken.

Botsing tussen verwachting en de werkelijkheid

De botsing tussen die verwachting en de werkelijkheid frustreert velen. Sommigen verlaten vroegtijdig de sector, te vaak al tijdens of direct na de opleiding. Anderen zijn nog wel bereid door te gaan als zij het in balans kunnen brengen met de eigen normen en waarden, zowel zakelijk als privé. De vrijheid van de zelfstandige positie maakt het dan nog net voldoende aantrekkelijk om te voorkomen dat ze de sector verlaten. Het is de vraag of het lukt om het werken in loondienst voldoende aantrekkelijk te maken door het zelfstandig werken steeds onaantrekkelijker te maken.

Moeizame onderhandelingen

Contractonderhandelingen met verzekeraars lopen zeer moeizaam in het aloude patroon van één keer per jaar de spanning flink opvoeren, met nota bene  je bondgenoten richting de toekomst, en dan verwachten dat we de rest van het jaar weer goede vrienden zijn, die aan hetzelfde doel werken.

Datzelfde geldt voor cao-onderhandelingen, zoals nu bij de ziekenhuizen, die niet echt de insteek lijken te hebben om loondienst even aantrekkelijk te maken als zelfstandigheid, maar inmiddels ten onrechte worden aangewezen als dreigende oorzaak van grote financiële problemen.

'Making them want what you want'

'Making them want what you want' is misschien wel de belangrijkste bestuurlijke kunst en niet 'making them do what you want', want dergelijke dwang spreekt zeker de jongere generatie niet meer aan. Er zijn voor hen voorlopig genoeg alternatieve mogelijkheden. Het zijn moeilijke tijden in velerlei opzichten en het blijft balanceren. De toekomst zal leren wie zich het beste kon aanpassen, want dat is waar het om gaat.

VvAA

VvAA pleit voor meer persoonlijke aandacht voor en investeren in de relatie met de zorgprofessionals, ook van kleine praktijken, bij voorkeur met meerjarenafspraken. Een toekomst met de nieuwe generatie omarmen in plaats van (juridische) blokkades opwerpen. Sterke flexibilisering van arbeidsvoorwaarden, zodat optimale aanpassing aan de persoonlijke situatie mogelijk is, zoals in veel andere sectoren al gebeurt.

Goede voorbeelden

In de zorg zijn er inmiddels ook de eerste goede voorbeelden, waarbij inspraak en autonomie leidend is, zoals door de invoering van Magnet-principes bij Reade in Amsterdam, of 'vrij roosteren' bij huisartsenposten.

Verzet tegen loondienst

Voorlopig lijkt het 'contractspel' van verzekeraars en het cao-spel van werkgevers nog niet voldoende wenkend perspectief te geven, dus het verzet tegen loondienst of andere verplichtende contracten zal nog wel een tijdje blijven. Wellicht gelukkig voor veel patiënten.

Willem Veerman, voorzitter bestuur Vereniging VvAA
Hans van der Schoot, directeur Vereniging VvAA