Familieleden betrekken bij zorg: hoe zit het met de aansprakelijkheid?

4 belangrijke zaken

Het inschakelen van familieleden kan de druk op het zorgpersoneel verlichten. Het is belangrijk om daarbij aandacht te hebben voor de vraag of de zorginstelling aansprakelijk is als een cliënt of een derde schade lijdt door de zorgverlening van een familielid. Vier zaken zijn hierbij van belang:

• De bevoegdheid van familieleden;
• De aansprakelijkheid van het ziekenhuis voor hulppersonen;
• De mogelijkheid om een behandelovereenkomst te beperken;
• De centrale aansprakelijkheid.

Bevoegdheid van familieleden

Familieleden mogen medische handelingen verrichten. De regeling in de Wet BIG over voorbehouden handelingen (handelingen die alleen bevoegde zorgverleners mogen uitvoeren) geldt namelijk beroepsmatig en niet in de privésfeer. Een familielid mag zodoende medicijnen injecteren of een sonde inbrengen, maar die persoon moet daarvoor wel voldoende kennis en vaardigheid hebben.

Aansprakelijkheid van het ziekenhuis voor hulppersonen

Ouders mogen dus insuline toedienen bij hun kind dat is opgenomen in het ziekenhuis, máár het ziekenhuis kan - onder omstandigheden - aansprakelijk worden gehouden als daarbij iets misgaat. Het ziekenhuis is namelijk aansprakelijk voor handelingen die worden uitgevoerd door hulppersonen die zij  inschakelen. Als het ziekenhuis aan een familielid vraagt om een taak uit te voeren die onder de geneeskundige behandelingsovereenkomst valt, zou diegene als een hulppersoon kunnen worden beschouwd.

Als het ziekenhuis daarvoor niet aansprakelijk wil zijn, dan kan dat niet worden geregeld door met de ouders af te spreken dat zij en niet het ziekenhuis aansprakelijk zijn als er iets misgaat. De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) bepaalt dat zulke afspraken niet (rechts)geldig zijn. Dit wordt het exoneratieverbod genoemd.

Beperking van de behandelovereenkomst

Een zorginstelling kan er wel voor kiezen om bepaalde handelingen van familieleden niet op te nemen in de behandelovereenkomst. Dit kan bijvoorbeeld als een familielid zelf vraagt om een bepaalde handeling te mogen doen, terwijl die handeling normaal gesproken onder de overeenkomst met de instelling valt. In dat geval is de instelling niet aansprakelijk is voor de handelingen van het familielid, omdat zij zich daartoe niet verbonden heeft. Het familielid is dan dus ook geen hulppersoon van de instelling. Houd dan wel rekening met het volgende:

• Er is op dit moment geen zekerheid dat dit standhoudt voor de rechter (rechtspraak hierover ontbreekt).
• Doordenk alle details goed (bijvoorbeeld: wie controleert of het familielid voldoende bekwaam is, is het nodig om aantekeningen in het dossier te maken en zo ja, wie doet dan dan?).

Centrale aansprakelijkheid

Dan hebben we nog de centrale aansprakelijkheid, zoals geregeld in de WGBO. Op grond hiervan kan een cliënt bij een fout de schade verhalen op het ziekenhuis, verpleeginrichting of instelling voor verstandelijk beperkten. Die fout moet dan wel binnen de muren van deze zorginstelling zijn gemaakt, door een derde die ook een overeenkomst heeft met de cliënt. 

Omdat tussen familieleden meestal geen overeenkomst is gesloten, zal de centrale aansprakelijkheid niet snel van toepassing zijn. Het is wel van goed om bij afspraken met familieleden telkens na te gaan of de centrale aansprakelijkheid wel of niet van toepassing is.

Conclusie

Als familieleden bij de zorg voor een patiënt worden betrokken, kan er iets misgaan waardoor de cliënt of een derde schade lijdt. Het is van belang dat zorgverleners en zorginstellingen zich bewust zijn van de aansprakelijkheidsverdeling. Laat daarom eerst uitzoeken hoe dit precies zit voordat er afspraken worden gemaakt en ga bij de aansprakelijkheidsverzekeraar na wat onder de dekking valt. Een uitbreiding van de dekking biedt eventueel uitkomst. Bewustwording bij alle betrokkenen kan onaangename verrassingen in een later stadium voorkomen.