Zorg voor jezelf en kom verder

Wat maakt dat zorgverleners steeds meer onder druk komen te staan?

Ten eerste leven we in een westerse, individualistische maatschappij die erg is gericht op competitie, presteren en maakbaarheid. Hoe harder je werkt/hoe beter je je best doet/hoe succesvoller je bent, hoe meer je wordt gewaardeerd.

Ten tweede is er het systeem waarin we werken. Toenemende behoefte aan kostenbeheersing heeft er toe geleid dat er steeds meer regels zijn, er productie moet worden gedraaid en artsen de controle steeds meer zijn kwijtgeraakt. Initiatieven als ‘Zin in Zorg’ en ‘(Ont)Regel de Zorg’ zijn broodnodig.

Daarnaast is er het vak van arts zelf. Het kan ons enorme voldoening geven mensen te kunnen helpen én het is zwaar. Het gaat altijd over leven en dood, ziekte en ongemak, pijn en lijden. We willen elke patiënt zoveel mogelijk aandacht geven en goed mogelijk helpen en dat lukt niet altijd.

En dan is er de persoon van de arts…

We zijn van nature heel verantwoordelijk, neigen naar perfectionisme, werken hard en willen graag zorgen voor anderen en aardig gevonden worden. Daarnaast studeren en werken we in een cultuur waar deze eigenschappen nog eens worden versterkt. Waar de competitie hard is en waar hulp vragen 'not done' is.

We zorgen niet goed voor onszelf en denken dat het zo hoort! Dat het niet anders kan.

We vergeten dat we eerst voor onszelf moeten zorgen, voordat we voor een ander kunnen zorgen. Denk maar aan het zuurstofkapje in het vliegtuig. Iedere keer opnieuw krijg je te horen dat je eerst zelf je zuurstofkapje op moet zetten voordat je een ander helpt.

Zeker in deze bijzondere tijd vanwege Covid-19 is dat extra van belang:

Waarom is dat toch zo moeilijk, om eerst goed voor jezelf te zorgen?

Dat komt omdat we streng zijn voor onszelf. We leggen de lat hoog. We moeten eerst al onze taken af hebben voordat we tijd voor onszelf mogen nemen, dus werken we ’s avonds of in het weekend nog door. Het spreekuur of ok-schema staat vol, dus er is geen tijd om even te eten of naar het toilet te gaan. De patiënt gaat voor. Er is nog nooit iemand dood gegaan van hard werken, dus we zetten nog een tandje bij.

We denken dat we met deze strenge, kritische houding het verst komen, het meest bereiken. En we zijn er ook een heel eind meegekomen. We hebben een lange, zware studie afgemaakt. Hebben een pittige opleidingsperiode achter de rug en houden ons staande in het werken onder grote druk.

Maar op de lange termijn put deze harde aanpak ons uit. Kristin Neff legt dit in haar TED-talk (kijk bij het kopje ‘inspiratie’ van ‘geef jezelf een break’*) heel mooi uit.

Als we vanuit kritiek en strengheid opereren zitten we feitelijk in ons ‘gevaarssysteem’. We staan voortdurend in ‘fight-or-flight’-stand. Ons sympathische zenuwstelsel heeft de overhand. Het gaspedaal van onze auto staat vol open. Allerlei onderdelen van de auto raken snel versleten als je altijd in de hoogste versnelling rijdt: je banden, je motor, de carrosserie. En als je geen tijd neemt om te tanken, sta je op een gegeven moment echt stil.

Als we vanuit vriendelijkheid en mildheid voor onszelf te werk gaan zitten we in ons ‘zorgsysteem’. Ons parasympathische zenuwstelsel staat aan. We rijden slimmer. We passen ons tempo aan aan de omstandigheden op de weg. We remmen op tijd en tanken ruim voordat de meter op nul staat. Omdat we rustiger rijden voelen we ons ontspannen en zien we ook meer van de omgeving. We kunnen opmerken dat er ook andere wegen naar dezelfde bestemming leiden, die misschien wel sneller, aangenamer of veiliger zijn. (Zie ook Barbara Fredrickson en haar ‘broaden-and-build-theory’ bij het kopje ‘weten’ van ‘roep positieve emoties op’*)

Hoe doe je dat dan? Mild en vriendelijk voor jezelf zijn? En op die manier goed voor jezelf zorgen?

3 tips

1. Behandel jezelf als je eigen beste vriend of vriendin
   Als je een drukke dag hebt gehad en thuis nog vanalles te doen hebt en je bent eigenlijk te moe. Als je iets naars hebt meegemaakt op je werk en je voelt je overspoeld door emoties. Als iets niet gelukt is of je hebt een fout gemaakt en je kunt jezelf wel voor je kop slaan. Denk even rustig na. Wat zou je tegen een vriend of vriendin zeggen die hetzelfde probleem heeft? Zeg dat tegen jezelf!
2. Maak een lijst met kleine zelfzorg-ideeën
   Als dokter heb je vaak de neiging om als je iets wilt veranderen het groots aan te pakken. De kans is dan groot dat het mislukt. Je kritische ik is er als de kippen bij om daar wat van te vinden. Het is slimmer om klein te beginnen en te zorgen dat je een aantal uitvoerbare ideeën hebt voor als je even een moment voor jezelf hebt. Neem eens 10 minuten de tijd om een lijst voor jezelf te maken. Suggesties: tijdschrift lezen, warme douche of bad nemen, gaan lopen met de hond, sudoku oplossen, kopje thee of een latte macchiato maken, bos bloemen kopen, alvast een kaartje kopen voor film of theater, rondje hardlopen, uiltje knappen of gewoon even niks doen.
3. Neem micro-pauzes
   Vaak als we met zelfzorg bezig zijn, denken we aan dingen die we buiten het werk kunnen doen om ons weer op te laden, maar het is juist belangrijk om ook gedurende het werk goed voor onszelf te zorgen. Dat kan met micro-pauzes. Neem even een halve minuut de tijd voor je de volgende patiënt binnen roept. Geniet 10 seconden langer van de warmte en de geur van het kopje thee. Haal even een paar keer rustig adem voordat je een vergadering in gaat. Kijk een grappig filmpje op je telefoon terwijl je nog op het toilet zit. Het lijkt alsof je daar echt geen tijd voor hebt, maar uit onderzoek blijkt dat deze micro-pauzes, dat beetje vertragen tussen activiteiten je alerter, efficiënter en rustiger maakt. Je bent dus juist sneller klaar!"

* Wil je meer leren over goed voor jezelf zorgen met behulp van vriendelijkheid? Ga dan naar de module ‘Geef jezelf een goed gevoel’ in GRIP.