COVID-19 en medische aansprakelijkheid in de huisartsenzorg

Gevolgen voor claims niet op voorhand duidelijk

De gevolgen van de coronapandemie voor de zorg en voor patiënten zijn enorm. Doktersafspraken, geplande behandelingen en operaties worden afgezegd of uitgesteld. Ook patiënten zelf wenden zich minder snel tot de zorg, uit angst voor besmetting. Een deel van de zorg door huisartsen wordt op andere manieren geleverd, bijvoorbeeld telefonisch of via beeldbellen. De gevolgen voor het claimgedrag van patiënten zijn niet op voorhand duidelijk. Betekenen minder zorg of andersoortige zorg ook minder aansprakelijkheidsclaims? Of is de pandemie zelf aanleiding voor nieuwe claims, bijvoorbeeld rondom de diagnose en behandeling van COVID-19? En leiden uitgestelde zorg en daardoor mogelijk gemiste diagnoses tot extra claims?

Minder claims bij huisartsen

Inmiddels is duidelijk dat er in de COVID-19 jaren minder claims met betrekking tot het handelen van huisartsen bij VvAA zijn gemeld zijn dan in de jaren daarvoor. De daling in het aantal claims van patiënten was al vrij snel na het begin van de pandemie zichtbaar. Omdat er gemiddeld 1,5 jaar zit tussen het incident en het melden van de claim, kan de daling dus niet geheel verklaard worden doordat vanwege COVID-19 minder zorg verleend is.

Minder claims door meer waardering?

Mogelijk speelt de toegenomen waardering voor zorgverleners een rol in het verminderd aantal claims van patiënten. Dit wordt ook wel het halo-effect genoemd. In 2020 werd een kleiner deel van de claims binnen 9 maanden na de vermeende fout gemeld, wat op dit halo-effect kan duiden. In 2021 steeg het percentage meldingen binnen 9 maanden weer, een indicatie voor een afnemend halo-effect. Het blijft speculeren of door het uitdoven van toegenomen waardering er alsnog meer claims zullen volgen. Voorlopig zien wij deze stijging niet optreden.

Weinig claims over de behandeling van COVID-19

Het aantal claims waarbij de bestrijding van COVID-19 direct een rol heeft gespeeld, valt bij VvAA tot op heden mee. Het gaat dan bijvoorbeeld over claims als gevolg van een mogelijk verkeerd gestelde COVID-diagnose of vermeende niet-adequate behandeling door de huisarts. VvAA heeft enkele tientallen claims hierover ontvangen, waarvan ongeveer de helft in 2021 is gemeld. Gezien de zichtbare daling is de verwachting dat niet alsnog grote aantallen claims zullen volgen.

Hoe zit het met claims door niet verleende of uitgestelde zorg?

In 2020 waren er minder patiëntcontacten in de eerste lijn, maar deze dip was tijdelijk. Mogelijk was er vanwege overheidsmaatregelen minder behoefte aan bepaalde vormen van zorg. Denk daarbij aan minder behandelingen van (non-COVID-)infecties en minder sportblessures. Ook blijkt dat de (tijdelijke) daling in het aantal huisartsconsulten tijdens de eerste coronagolf deels verklaard wordt door een daling in het aantal consulten voor screening en preventie. Denk hierbij aan inentingen en uitstrijkjes. Ook het aantal consulten voor alarmsymptomen voor de verdenking van kanker lag tijdens de eerste golf in 2020 lager dan in dezelfde periode in 2019. Het Integraal Kankercentrum Nederland monitort het effect van de pandemie op het aantal diagnoses en het stadium met betrekking tot een maligniteit. Op basis van de huidige data lijken de gevolgen van de vertraging in diagnose, in ieder geval op populatieniveau, beperkt. Al met al durven wij ook voorzichtig te stellen dat de kans op extra claims ten gevolge van niet verleende of uitgestelde zorg beperkt is.

Claims rondom niet verleende of uitgestelde zorg complex

Mocht er sprake zijn van claims rondom niet verleende of uitgestelde zorg, dan is dit niet per definitie toerekenbaar aan de zorgverlener. Enerzijds omdat de patiënt misschien zelf bewust de zorg heeft gemeden. Anderzijds waren de omstandigheden tijdens de coronapandemie zo uniek dat de vraag rijst of een redelijk handelend beroepsgenoot een andere inschatting zou hebben gemaakt. Dat is een lastig te beantwoorden vraag. Het antwoord zal grotendeels afhankelijk zijn van de specifieke omstandigheden van het geval.

Meer informatie

• Wilt u weten wat u moet doen bij een klacht of claim? Bekijk dan de pagina met alle informatie, preventie, achtergronden, advies en ondersteuning over klachten en claims in de zorg.